ชายผู้นี้ไม่ใช่ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์ธรรมดาๆ เขาสวมชุดลายพรางกับบู๊ตทหารไปทำงาน พลตรีอะเตฟ มุฟตาห์ หาใช่ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์แบบที่เราคุ้นเคย และ พิพิธภัณฑ์แกรนด์อียิปต์ หรือ “เจม” (Grand Egyptian Museum: GEM) ก็ไม่ใช่พิพิธภัณฑ์ทั่วๆไป มองไกลๆ อาคารแบบโพสต์โมเดิร์นที่แผ่กว้างของเจมนั้นใหญ่โตจนยากจะนึกภาพ ผังภายในออก เค้าโครงที่เหมือนหัวเรือยื่นออกไปดูคล้ายเรือยักษ์แล่นเกยตื้นอยู่กลางทะเลทราย เมื่อมองใกล้ๆ จะเห็นว่า ผนังด้านนอกของพิพิธภัณฑ์ตกแต่งด้วยลวดลายพีระมิด ดูคล้ายกับมหาพีระมิดแห่งกิซาที่อยู่ห่างออกไป ไม่ถึงสองกิโลเมตร นี่คือพิพิธภัณฑ์ที่ยิ่งใหญ่คู่ควรกับฟาโรห์
นายพลมุฟตาห์จบการศึกษาด้านวิศวกรรมศาสตร์ เขามีรูปร่างสันทัด หลังตรง มีบุคลิกของผู้นำ แม้ท่าทางใจดีและมีอารมณ์ขันถึงขนาดล้อเลียนตัวเองได้ ดูจะไม่เข้าเค้ากับภาพจำของผู้นำทางทหารในความคิดของผมก็ตาม บุคลิกที่ดูใจเย็นเมื่อเทียบกับแรงกดดันหนักหนาสาหัสที่เขาต้องเผชิญก็เช่นกัน
พิพิธภัณฑ์เจมคือโครงการที่มีความสำคัญอย่างยิ่งยวดของรัฐบาลอียิปต์ อภิมหาโปรเจกต์ที่เริ่มต้นเมื่อ 20 ปี ที่แล้ว ต้องล่าช้ากว่ากำหนดหลายปี เนื่องจากการปฏิวัติอาหรับสปริงและการระบาดใหญ่ทั่วโลกของโควิด 19 ในประเทศที่ต้องพึ่งพารายได้จากการท่องเที่ยวอย่างมาก นายพลมุฟตาห์กับทีมงานต้องทำงานภายใต้คำสั่ง เพื่อให้แน่ใจว่าการก่อสร้างพิพิธภัณฑ์แห่งนี้จะสำเร็จลุล่วงอย่างระบือลือไกล
พลตรีมุฟตาห์สาธยายตัวเลขต่างๆว่า ที่นี่มีพื้นที่ใช้สอยเกือบ 45,000 ตารางเมตร โถงนิทรรศการ 12 ห้อง โบราณวัตถุ 100,000 ชิ้น ค่าก่อสร้างรวมทั้งสิ้นกว่าหนึ่งพันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในอีเวนต์สุดหรูที่ตั้งชื่อว่า ขบวนพาเหรดทองคำของฟาโรห์ (Pharaohs’ Golden Parade) ซึ่งรัฐบาลจัดขึ้นเมื่อเดือนเมษายน ปี 2021 มัมมี่ฟาโรห์และสมาชิกราชวงศ์ 22 ร่างได้รับการอัญเชิญขึ้นยานพาหนะที่ปรับแต่งอย่างชาญฉลาดชวนให้นึกถึงเรือแห่พระศพ ยุคโบราณ เคลื่อนขบวนจากพิพิธภัณฑ์อียิปต์แห่งเดิมผ่านท้องถนนในกรุงไคโรไปยังพิพิธภัณฑ์อารยธรรมอียิปต์แห่งชาติ (National Museum of Egyptian Civilization: NMEC) ที่สร้างใหม่ โดยมีประธานาธิบดีอับเดล ฟัตตาห์ เอล ซีซี รอรับอยู่ที่นั่นพร้อมการยิงสลุต 21 นัด
คาเลด อัล อนานี อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงท่องเที่ยวและโบราณคดี เห็นว่า “ขบวนแห่มัมมี่ช่วยสร้าง ความตระหนักรู้ในหมู่คนอียิปต์ได้จริงๆ สิ่งนี้ย้ำเตือนว่า เราทุกคนเป็นส่วนหนึ่งของอารยธรรมที่ยิ่งใหญ่ และเราเคารพบรรพบุรุษของเรา พิพิธภัณฑ์แกรนด์อียิปต์จะส่งสารเดียวกันด้วยวิธีการใหม่ๆ ที่ทรงพลัง นั่นคือความภาคภูมิใจ ความเคารพ ความเป็นหนึ่งเดียว และความแข็งแกร่งครับ”
กระทรวงการท่องเที่ยวและโบราณคดี ซึ่งเดิมเป็นหน่วยงานรัฐบาลที่แยกจากกัน ควบรวมกันเมื่อปี 2019 ยังความไม่พอใจให้นักไอย์คุปต์วิทยาบางส่วนที่มองว่า โบราณคดีกลายเป็นข้ารับใช้การท่องเที่ยว พิพิธภัณฑ์ แกรนด์อียิปต์ก็ตกเป็นเป้าของการวิพากษ์วิจารณ์ไปด้วย หลายคนเกรงว่าพิพิธภัณฑ์จะอ้าแขนรับผู้เยี่ยมชมต่างชาติและเงินจากคนเหล่านั้นมากกว่าคนอียิปต์ทั่วไป ขณะที่คนอื่นๆ บอกว่าโครงสร้างใหญ่โตของมันดูอัปลักษณ์
แต่ขณะที่ผมกับนายพลมุฟตาห์ก้าวพ้นแสงแดดแผดจ้าเข้าสู่ห้องโถงหลักเพดานสูงของพิพิธภัณฑ์ ความกังขาของผมก็เลือนหายไป แสงเงาที่เกิดจากหลังคาตาข่ายโลหะผนึกเป็นชั้นๆ นั้นงดงามและแปรเปลี่ยนไปมา เพดานนั้นยกสูงเสียจนรูปสลักของฟาโรห์รามเสสมหาราชดูไม่สะดุดตาเอาเสียเลย จนกระทั่งเราเข้าไปใกล้พอที่จะตระหนักถึงความโอฬารของประติมากรรมสูง11 เมตรนี้
จากโถงหลัก บันไดกว้างที่มีรูปสลักฟาโรห์เรียงขนาบทอดขึ้นสู่โถงนิทรรศการ 12 ห้อง นายพลมุฟตาห์ใช้ พอยเตอร์เลเซอร์ชี้ไปยังบ่อตื้นๆ บนพื้นหินแกรนิตที่อีกไม่นานจะรองรับน้ำหล่อเย็น เขาชี้ไปยังลวดลายคาร์ทูชและแผ่นหินอะลาบาสเตอร์สี่เหลี่ยมจัตุรัสสีทองที่ตกแต่งอยู่บนผนัง และอธิบายระบบให้แสงสว่างสุดล้ำ
จากนั้นเขาก็หันและชี้พอยเตอร์ขึ้นไปตามขั้นบันไดช่วงหนึ่ง “และนั่นคือที่ที่ฟาโรห์ตุตันคามุนประทับอยู่ครับ” เขาบอก พิพิธภัณฑ์จัดสรรโถงนิทรรศการสองห้องเต็มๆให้ฟาโรห์ผู้โด่งดังที่สุดของอียิปต์ โดยจะจัดแสดงของที่พบในหลุมพระศพของพระองค์เกือบทั้งหมดกว่า 5,000 ชิ้นเป็นครั้งแรก
เรื่อง ทอม มึลเลอร์
ภาพถ่าย เปาโล เวร์โซเน
ติดตามสารคดี พิพิธภัณฑ์สำหรับองค์ฟาโรห์และสิ่งอื่น ฉบับสมบูรณ์ได้ที่นิตยสาร เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย เดือนพฤศจิกายน 2565
สั่งซื้อนิตยสารได้ที่ https://www.naiin.com/product/detail/562334