เชื่อกันว่ามหันตภัยไฟป่า 4 ใน 5 ครั้งเกิดจากมนุษย์
เปลวเพลิงที่โหมไหม้จนไม่อาจควบคุมนี้ได้แรงหนุนจากสภาพลมฟ้าอากาศ กระแสลม และเชื้อไฟอย่างทุ่งหญ้าหรือไม้พุ่มแห้งๆ และอาจเผาผลาญพื้นที่ได้นับพันนับหมื่นไร่ กลืนกินทุกสิ่งที่ขวางหน้า ตั้งแต่ ต้นไม้สูงใหญ่ บ้านเรือนประชาชน ไปจนถึงสัตว์ป่าและมนุษย์ ในเวลาไม่กี่นาที
ไฟป่าเกิดจากสามปัจจัยหลักที่ประกอบกันซึ่งนักดับไฟป่าเรียกกันว่า สามเหลี่ยมแห่งไฟ (fire triangle) ได้แก่ เชื้อไฟ ออกซิเจน และแหล่งความร้อน
เชื้อเพลิงได้แก่วัสดุติดไฟได้ทุกอย่างที่อยู่รอบๆ ซึ่งรวมถึง ต้นไม้ ทุ่งหญ้า ไม้พุ่ม และแม้กระทั่งบ้านเรือน ยิ่งพื้นที่ไหนมีเชื้อเพลิงมาก ไฟป่าก็ยิ่งรุนแรงเท่านั้น
อากาศป้อนออกซิเจนที่ไฟจำเป็นต้องใช้ในการเผาผลาญ
ส่วนแหล่งความร้อนช่วยจุดไฟและทำให้เชื้อไฟมีอุณหภูมิสูงขึ้นจนติดไฟ
ฟ้าผ่า การจุดไฟตั้งแคมป์ ก้นบุหรี่ การแผ้วถางพื้นที่เกษตรเพื่อเพาะปลูก และแม้กระทั่งแสงแดดที่ร้อนจัด ล้วนสามารถให้ความร้อนได้มากพอให้ไฟจุดติดได้
แม้ไฟป่า 4 ใน 5 ครั้งจะเกิดจากน้ำมือมนุษย์ แต่ธรรมชาติก็พร้อมเป็นใจช่วยโหมเพลิงให้ลุกไหม้ อากาศที่แห้งและภัยแล้งเปลี่ยนพืชพรรณเขียวสดให้แห้ง และกลายเป็นเชื้อไฟอย่างดี ขณะที่กระแสลมแรงช่วยโหมเพลิงให้ลุกลามอย่างรวดเร็ว อีกทั้งอากาศที่อบอุ่นก็ช่วยส่งเสริมการสันดาปหรือลุกไหม้ เมื่อปัจจัยเหล่านี้อยู่พร้อมหน้า สิ่งเดียวที่ต้องการคือการจุดชนวน ซึ่งอาจมาในรูปของฟ้าผ่า การวางเพลิง การจุดไฟตั้งแคมป์ การเผาไร่ หรือแม้แต่ก้นบุหรี่ เท่านั้นก็เพียงพอที่จะจุดไฟที่เผาผลาญพื้นที่กว้างใหญ่ไพศาลได้นานนับสัปดาห์
นักดับไฟป่าต่อสู้กับไฟด้วยการกำจัดปัจจัยหนึ่งหรือมากกว่าออกไปจากสมการหรือสามเหลี่ยมแห่งไฟ วิธีการเดิมๆที่ใช้กัน เช่น ใช้น้ำดับไฟ สเปรย์สารหน่วงไฟ (fire retardant) เพื่อดับไฟที่ไหม้อยู่ การเคลียร์พืชพรรณเพื่อทำแนวกันไฟ (firebreak) เพื่อกำจัดเชื้อไฟและช่วยชะลอหรือจำกัดวงของไฟป่า นักดับไฟป่ายังต่อสู้กับไฟด้วยการจงใจจุดไฟ นั่นคือเทคนิคหรือกระบวนการที่เรียกว่า การเผาโดยมีการควบคุม (controlled burning) ซึ่งจะช่วยกำจัดเชื้อไฟจำพวก เศษไม้แห้ง ไม้พุ่ม ทุ่งหญ้า และแม้แต่ขยะบนพื้นป่า ไม่ให้เป็นเชื้อไฟ
แต่แม้ไฟป่ามักเป็นอันตรายต่อมนุษย์ ไฟป่าที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติก็มีบทบาทสำคัญในวงจรชีวิตของธรรมชาติ กล่าวคือ ช่วยคืนธาตุอาหารให้ผืนดินด้วยการเผาวัสดุที่แห้งและผุพัง และยังทำหน้าที่คล้ายยาฆ่าเชื้อที่ช่วยกำจัดพืชที่โรครุมเร้า และควบคุมแมลงศัตรูพืชในระบบนิเวศของป่า และการเผาผลาญขึ้นไปถึงเรือนยอดไม้หนาทึบ และพุ่มไม้ดกหนาที่ปกคลุมผืนดิน ไฟป่าจึงช่วยให้แสงอาทิตย์ส่องถึงพื้นป่า เอื้อให้เมล็ดและต้นอ่อนของพืชรุ่นใหม่ๆ ได้เจริญงอกงาม
อ่านเพิ่มเติม : โทรศัพท์มือถือเครื่องเก่าของคุณ สามารถช่วยผืนป่าได้, ชีวิตสมัยใหม่เปลี่ยนโลกธรรมชาติอย่างไร