อวัยวะในช่องท้องของ มนุษย์เอิตซี (Ötzi)ไม่ได้อยู่ในที่ที่มันควรจะอยู่ และการผิดที่ผิดทางนี้ส่งผลให้ทีมนักวิทยาศาสตร์ต้องใช้เวลาถึง 20 ปีในการค้นหา จนกระทั่งในปี 2009 ผลการสแกนด้วยรังสีเผยให้เห็นกระเพาะอาหารของเขาที่ดันไปอยู่ในตำแหน่งใต้กระดูกซี่โครง ซึ่งเป็นตำแหน่งของปอดช่วงล่าง และที่น่าสนใจก็คือมันยังเต็มไปด้วยเศษอาหาร
นับตั้งแต่ปี 1991 เป็นต้นมา หลังนักสกีสองคนค้นพบมนุษย์เอิตซี ในธารน้ำแข็ง ของเทือกเขาเอิตซีแอลป์ ทีมนักวิจัยพยายามไขปริศนาของมัมมี่น้ำแข็งร่างนี้หลายต่อหลายครั้ง เพื่อหาคำตอบถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ และสาเหตุการตายของเขา พวกเขาศึกษาขนแกะและขนแพะที่มนุษย์เอิตซีสวมใส่ ศึกษาลักษณะของฟัน รอยสัก ไปจนถึงอาการบวมที่นิ้วเท้า และไข่ของหนอนปรสิตในลำไส้
และล่าสุด หลังการวิเคราะห์กระเพาะอาหาร ทีมนักวิจัยได้คำตอบแล้วว่ามนุษย์เอิตซีกินอะไรบ้างเป็นมื้อสุดท้ายของชีวิต อาหารของเขาประกอบไปด้วยเนื้อและไขมันของไอเบ็กซ์, เนื้อกวางแดง, ข้าวสาลีไอน์คอร์น และเฟิร์นที่เป็นพิษต่อร่างกาย ผลการค้นพบล่าสุดนี้ถูกเผยแพร่ลงในวารสาร Current Biology ฉายภาพให้เห็นถึงรูปแบบอาหารของมนุษย์โบราณ ตลอดจนวิธีการเตรียมอาหารของพวกเขา
กระเพาะอาหารที่หายไป
ช่วงปลายทศวรรษ 1990 ในตอนที่นักวิทยาศาสตร์ยังไม่พบกระเพาะอาหารของมนุษย์เอิตซี พวกเขาศึกษาไอโซโทปไนโตรเจนในเส้นผมแทน เพื่อหาคำใบ้เกี่ยวกับอาหารที่กิน ผลการวิจัยชี้ว่ามนุษย์เอิตซีน่าจะเป็นมังสวิรัติ ทว่าในเวลาต่อมาหลังการวิเคราะห์ลำไส้บ่งชี้ว่ามนุษย์เอิตซีน่าจะเป็นทั้งพวกที่กินทั้งผักและเนื้อต่างหาก
ทีมนักวิจัยตามหากระเพาะอาหารด้วยการหาร่องรอยของนิ่วในถุงน้ำดี ซึ่งมักปรากฏในช่องท้องใกล้กับตับ หลังการตรวจสอบด้วยการสแกนรังสีในที่สุดพวกเขาก็พบตำแหน่งของกระเพาะอาหาร ทว่าการจะดูว่าภายในมีอะไรนั้น นักวิจัยต้องละลายร่างที่แช่แข็งของมนุษย์เอิตซีเสียก่อน ซึ่งปกติแล้วถูกเก็บไว้ที่อุณหภูมิ -6 องศาเซลเซียส เพื่อป้องกันการย่อยสลายจากจุลินทรีย์ จากนั้นพวกเขาจึงใช้เครื่องมือดึงเอาชิ้นส่วนสีน้ำตาลปนเหลืองจำนวน 11 ชิ้นออกจากกระเพาะอาหาร
ทีมวิจัยนำชิ้นส่วนเหล่านั้นมาส่องดูด้วยกล้องขยาย “จากการส่องด้วยกล้องจุลทรรศน์ เห็นได้ชัดเลยว่าเขาเป็นมนุษย์ประเภทที่กินทั้งพืชและสัตว์” Frank Maixner ผู้นำการวิจัยกล่าว โดยตัวเขาเป็นนักจุลชีววิทยา จากสถาบันมัมมี่และมนุษย์น้ำแข็งในนครโบลซาโน ในอิตาลี ซึ่งเส้นใยของพืชและเศษเล็กเศษน้อยของเนื้อยังคงมองเห็นได้ชัดในตัวอย่างจากกระเพาะอาหาร ต่อมาทีมวิจัยได้ตรวจสอบดีเอ็นเอของตัวอย่างเหล่านั้น รวมไปถึงลักษณะของโปรตีน, น้ำ และอื่นๆ เพื่อหาคำตอบว่ามันเคยเป็นอะไรมาก่อน
มื้อสุดท้ายของมนุษย์เอิตซี
ผลการวิเคราะห์โปรตีนและไขมันบ่งชี้ว่า มนุษย์เอิตซีรับประทานเนื้อและไขมันของไอเบ็กซ์ (Capra ibex) แพะป่าที่ปัจจุบันยังคงพบได้ตามเทือกเขาเอิตซีแอลป์ ไขมันปริมาณมากในกระเพาะช่วยให้พลังงานแก่การใช้ชีวิตในภูมิภาคนี้แม้ว่า Maixner จะพูดติดตลกว่าจริงๆ แล้วรสชาติของไขมันไอเบ็กซ์นั้นมันไม่น่าลิ้มลองเอาเสียเลย
ผลการวิเคราะห์ดีเอ็นเอบ่งชี้ว่ามีเนื้อของกวางแดง (Cervus elaphus) ปะปนอยู่ในอาหารมื้อสุดท้ายด้วย แต่ทีมวิจัยไม่ทราบว่ามันคือเนื้อจากชิ้นส่วนไหน บางทีมันอาจจะเป็นหนึ่งในอวัยวะภายในเช่น ม้าม ตับ หรือสมอง เนื่องจากการย่อยสลายส่งผลให้ยากที่จะระบุได้ชัดเจน
สิ่งที่น่าสนใจก็คือเนื้อสัตว์เหล่านี้มีการเตรียมเป็นอาหารมาแล้ว ผลการตรวจสอบโครงสร้างทางจุลภาคและเคมีของเนื้อจากกระเพาะอาหารของมนุษย์เอิตซีเทียบกับเนื้อปรุงสุก และเนื้อดิบในปัจจุบันพบว่า อาหารของมนุษย์เอิตซีมื้อสุดท้ายนี้ผ่านความร้อนมาแล้วไม่ต่ำกว่า 60 องซาเซลเซียส เป็นไปได้ว่าเนื้อเหล่านี้ถูกทำให้แห้งขึ้นเพื่อยึดอายุการเก็บรักษา และ Maixner ยังเสริมอีกว่าร่องรอยของคาร์บอนที่พบบ่งชี้ว่าพวกเขาอาจใช้วิธีการรมควันเพื่อรักษาเนื้อสัตว์
ในกระเพาะอาหารของมนุษย์เอิตซียังพบข้าวสาลีไอน์คอร์น และเฟิร์นที่เป็นพิษ ซึ่งหากรับประทานเข้าไปเป็นปริมาณมากพอมันอาจส่งผลให้เกิดโรคโลหิตจางในสัตว์ และอาการตาบอดในแกะได้ นอกจากนั้นยังมีผลต่อการก่อมะเร็ง เป็นไปได้หรือไม่ว่ามนุษย์เอิตซีหลงใหลการเคี้ยวกินพืชชนิดนี้? อย่างไรก็ตาม Maixner ตั้งสมมุติฐานว่ามนุษย์เอิตซีอาจบังเอิญใช้ใบของเฟิร์นห่ออาหาร และอาจเผลอเคี้ยวเข้าไปด้วยโดยไม่ได้ตั้งใจ
ท่องอดีตผ่านท้องมนุษย์เอิตซี
ผลการค้นพบนี้แสดงให้เห็นว่ามื้ออาหารของมนุษย์เอิตซีถูกเตรียมการมาอย่างดี มันประกอบด้วยโปรตีน, ไฟเบอร์ และไขมัน “พวกเขารู้จักการประดิษฐ์เสื้อผ้าเพื่อต่อสู้กับสภาพอากาศ รู้จักการสร้างเครื่องมือล่าสัตว์ และตอนนี้ยังรู้จักการปรุงอาหารอีกด้วย” Maixner กล่าว “เห็นได้ชัดว่าเป็นการเตรียมตัวมาอย่างดี”
และแม้จะเป็นเพียงตัวอย่างเดียว แต่ผลการค้นพบยังให้รายละเอียดในชั่วโมงสุดท้ายก่อนตายของมนุษย์เอิตซีอีกด้วย Katherine Ryan Amato นักมานุษยวิทยาทางชีววิทยา จากมหาวิทยาลัยนอร์ทเวสเทิร์น ผู้ไม่ได้เกี่ยวข้องกับงานวิจัยนี้กล่าวเสริมว่า กระบวนการย่อยอาจบ่งชี้ได้ว่าอาหารถูกกินไปแล้วก่อนตายมากน้อยกี่ชั่วโมง
ปัจจุบันสาเหตุการตายของมนุษย์เอิตซียังคงเป็นที่ถกเถียง บ้างเชื่อกันว่าเขาตายจากอาวุธเพราะความขัดแย้ง บ้างเชื่อว่าเขาตายเพราะพลัดตกจากภูเขา ในขณะที่ Maixner ระบุว่าลักษณะของอาหารที่ถูกเตรียมมาอย่างดีบ่งชี้ว่าชายผู้นี้อาจกำลังอยู่ระหว่างการเดินทาง
ธัญพืชและเนื้อสัตว์ รวมไปถึงหัวลูกศรสองหัวที่บรรจุอยู่ในกระเป๋าหนังสัตว์บ่งชี้ว่าเขาไม่ได้กินเนื้อทันทีหลังล่ามาได้ และในหลายชั่วโมงก่อนที่เขาจะเสียชีวิต ดูเหมือนว่ามนุษย์เอิตซีผู้นี้จะเดินทางไปพร้อมกับเสบียงจำนวนหนึ่ง รายงานจาก Maixner
เรื่อง Maya Wei-Haas
อ่านเพิ่มเติม