อินเดีย ชื่อนี้อาจทำให้ใครหลายคนมีทั้งคำถามและนิยามมากมายเกิดขึ้นในใจ แต่สำหรับผม นอกจากภาพหลายภาพที่ผุดขึ้นในความคิดแล้ว ยังมีคำขู่ของผู้สันทัดกรณีและผู้ที่เดินทางไปเยือนอินเดียมาก่อน นั่นคือเรื่องราวการผจญภัยในดินแดนภารตะ
หลังจากฟังเรื่องราวเหล่านั้น ผมเกิดคำถามและความอยากรู้มากมาย หนึ่งในนั้นคือเรื่องราวว่าด้วย วิถีริมน้ำ เพราะจุดหมาย ปลายทางของผมในครั้งนี้คือเมืองแห่งสายน้ำนาม พาราณสี หรือวาราณสี เมืองหลวงของแคว้นกาสีในครั้งพุทธกาล
เมืองนี้มีแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์จากสรวงสวรรค์ไหลผ่าน พร้อมประวัติความเป็นมายาวนานกว่า 4,000 ปี และนี่คือการเดินทางครั้งแรกของหนุ่มจากลุ่มน้ำเจ้าพระยา สู่ลุ่มแม่น้ำคงคา
ผมตื่นก่อนที่แสงตะวันจะทำหน้าที่อย่างเช่นวันวาน และเริ่มออกเดินไปตามเส้นทางเลียบแม่น้ำคงคา หรือ กังกามาตา ของชาวอินเดีย และผมก็พบว่าเมืองนี้ยังคงเป็นเมืองที่รุ่มรวยมนตร์เสน่ห์แห่งสถาปัตยกรรมเก่าแก่และงดงามไม่แพ้ที่อื่ืนใดในโลก ผมเดินลัดเลาะมาถึง Ghat (ออกเสียงว่า “กาต” หรือ “แกต”) ซึ่งมีความหมายว่า ทางลงสู่แม่น้ำหรือท่าน้ำ
สำหรับชาวฮินดู ผู้เลื่อมใสศรัทธาและถือปฏิบัติอย่างเคร่งครัดจะพากันมาอาบน้ำชำระร่างกายในแม่น้ำคงคา โดยสืบทอดความเชื่อต่อกันมานานนับพันๆ ปีว่า หากได้อาบน้ำ ในแม่น้ำคงคาบาปจะหมดสิ้นไป ในวันหนึ่งๆ จึงมีผู้คนจากทั่วสารทิศเดินทางมาอาบน้ำล้างบาปกันเต็มท่าน้ำไปหมด
การตายในแม่น้ำคงคาจะเป็นการปลดปล่อยดวงวิญญาณจากวัฏสงสาร คือสุภาษิตที่บ่งบอกถึงความเชื่อที่ฝังรากลึกผ่านกาลเวลานานแสนนาน จึงทำให้พิธีเผาศพเป็นไปอย่างเรียบง่ายบนกองฟืน เมื่อมีคนตายก็จะใช้ผ้าห่อศพแล้วแบกไปยังริมฝั่งแม่น้ำคงคา ผู้ชายจะห่อด้วยผ้าขาว ส่วนผู้หญิงจะห่อผ้าหลากสี
ถึงช่วงเวลาพลบค่ำผู้คนที่มาร่วมพิธี “คงคาอารตี” ณ ท่าน้ำอัสศเมธดูคลาคล่ำกว่าทุกๆ วัน เนื่องจากเป็นคืนวัน “ดิวาลี” หรือวันที่ชาวฮินดูบูชาพระแม่ลักษมี และถือว่าเป็นวันเฉลิมฉลองขึ้นปีใหม่ของชาวอินเดียด้วย คืนนี้จึงเต็มไปด้วยผู้คนจากต่างเมืองและนักท่องเที่ยวทั้งบนท่าน้ำและจอดเรือลอยลำชมพิธีอารตี หลังจากพิธีกรรมเสร็จสิ้นลง พราหมณ์ผู้นำพิธีบูชาไฟจะนำขนมที่ใช้ประกอบพิธีกรรมแจกจ่ายแก่ผู้ศรัทธาต่อไป
ไม่ไกลจากกาตหลักที่ทำพิธีกรรม ผมพบกับพราหมณ์น้อยที่กำลังทำาพิธีคงคาอารตีควบคู่ไปกับพิธีกรรมหลัก และนี่คือสิ่งที่ช่วยไขข้อสงสัยเกี่ยวกับวิธีการสืบทอด ความเชื่อและศรัทธาที่ฝังรากลึกอยู่ในวิถีแห่งชาวฮินดู โดยผ่านการใช้ชีวิต พิธีกรรม และเทศกาล จากรุ่นสู่รุ่นอย่างไม่ผิดเพี้ยนนั้นเอง
เรื่องและภาพ ธนะสันต์ ศรีฉ่ำ
รางวัลชมเชย จากโครงการประกวดสารคดีภาพ “10 ภาพเล่าเรื่อง” ปี 2015
โดยนิตยสาร เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย
