สำหรับผู้คนจำนวนไม่น้อยในเฮติ พ่อค้าเร่ข้างถนนคือ ร้านยาเคลื่อนที่ สำหรับพ่อค้า นี่คือหนทางหาเลี้ยงชีพเพื่อให้มีข้าวสารกรอกหม้อ “คุณเห็นไหม ผมวางแอมพิซิลลินไว้ข้างๆ ไทลีนอล แผงยาเม็ดสีชมพูอยู่คู่กับแผงยาเม็ดสีฟ้า สีต้องดูสวยเข้ากันด้วย ถ้าสินค้าของผมไม่เด่นสะดุดตา ก็คงไม่มีใครซื้อหรอกครับ”
อาริสติล โบนาร์ด ขยับถังสีฟ้าบนบ่าข้างขวาให้เข้าที่ขณะพูดไปด้วย สิ่งที่อยู่ข้างในคือแผงยาหลากสีสันที่กองสุมสูงขึ้นไปราวกับหอคอยย่อมๆ ด้านบนมีกรรไกรเสียบอยู่คู่หนึ่งไว้สำหรับตัดแบ่งแผงยา สินค้าทั้งหมดยึดอยู่ด้วยกันด้วยแผ่นยางเส้นยาว กว่า 20 ปีมาแล้ว ที่โบนาร์ดท่องไปตามท้องถนนของกรุงปอร์โตแปรงซ์เมืองหลวงของเฮติ เพื่อเร่ขายยาเหล่านี้ แต่เขาไม่ใช่เภสัชกร เป็นเพียงพ่อค้า
ในอพาร์ตเมนต์ห้องเล็กๆ ในย่านปาโกต์ของเมืองหลวงแห่งนี้ พ่อค้าแม่ขายอย่างโบนาร์ดมาเข้าแถวรอให้เปาโล วูดส์ และกาบรีแอล กาลิมเบอร์ตี ถ่ายภาพ ช่างภาพทั้งสองซึ่งอยู่ระหว่างทำงานให้โครงการสำรวจการเข้าถึงบริการสาธารณสุขในกว่า 20 ประเทศ สงสัยใคร่รู้ในเรื่องราวของพ่อค้าเร่ขายยาเหล่านี้มานานแล้ว
สำหรับชาวเฮติจำนวนมาก พ่อค้าแม่ขายเหล่านี้คือแหล่งที่มาของยารักษาโรค “เภสัชกรคืออาชีพใกล้สูญพันธุ์ครับ” ลีโอเนล เอเตียน ผู้นำเข้ายาในท้องถิ่น อธิบาย “คนที่นี่มองว่ายาเป็นเหมือนสินค้าทั่วไปครับ”
ร้านขายยาเคลื่อนที่เหล่านี้ อาจดูเหมือนผลงานศิลปะร่วมสมัยหรือแผงขายลูกกวาด แต่ก็อาจเป็นอันตรายเหมือนเกมเดิมพันชีวิต การกำกับดูแลที่หย่อนยานของภาครัฐเปิดช่องให้พ่อค้าแม่ขายที่ไม่มีความรู้ หรือไม่ได้รับการอบรมซื้อหาและขายผลิตภัณฑ์ยา ซึ่งส่วนใหญ่เป็นยาชื่อสามัญจากจีน ยาเม็ดหมดอายุ ยาของกลางที่ถูกยึดและนำเข้ามาจากสาธารณรัฐโดมินิกัน
แม้กิจกรรมนี้จะผิดกฎหมาย แต่กฎหมายก็แทบไม่เคยบังคับใช้โดยหน่วยงานหลักอย่างกระทรวงสาธารณสุขและประชากรของเฮติ ดังนั้น พ่อค้าแม่ขายเหล่านี้จึงขายทุกอย่างที่พวกเขาพอจะหามาได้ ตั้งแต่ยาทำแท้งไปจนถึงไวอากรา บางครั้ง พวกเขาให้คำแนะนำผิดๆ แก่ลูกค้า เหมือนอย่างที่พ่อค้าคนหนึ่งแนะนำลูกค้าวัยรุ่นให้กินยาปฏิชีวนะแรงๆ เพื่อรักษาสิว
“ทุกครั้งที่เห็นคนขายยาข้างถนน ฉันรู้สึกเหมือนถูกตบหน้า” ฟลอรีน โจเซฟ ผู้อำนวยการกองเภสัชกรรม กระทรวงสาธารณสุขเฮติ บอก “พวกเขาก็เหมือนระเบิดเวลาดีๆนี่เอง เราแทบไม่มีทางหยุดยั้งคนเหล่านี้ได้เลย”
ในการถ่ายภาพทั้งหมด วูดส์และกาลิมเบอร์ตีใช้กล้องขนาดใหญ่ (large-format view camera) กับฟิล์ม 8×10 และกล้องขนาดกลาง (medium-format) แบบดิจิทัล ใช้ผนังสีขาวแทนฉากหลัง
ระหว่างที่รอถ่ายภาพ พ่อค้าแม่ขายต่างมองสินค้าของกันและกัน แต่แทบไม่พูดคุยกัน นี่เป็นเวลาพักช่วงเดียวของวันอันยาวนานกลางแดดเปรี้ยง พวกเขาดีใจที่ได้พัก แต่ก็กังวลว่าจะเสียลูกค้า
วูดส์และกาลิมเบอร์ตีบอกว่า พวกเขาอยากสื่อสารออกไปว่า การเข้าถึงยาซึ่งเป็นเรื่องที่คนในประเทศพัฒนาแล้วไม่เคยมองว่าเป็นปัญหา คือความท้าทายในหลายประเทศ ในเฮติ ทั้งผู้ซื้อและผู้ขายต้องดิ้นรนกับสิ่งที่พวกเขามีหรือพอหาได้ “ผมเลือกอาชีพนี้ก็เพราะชีวิตที่นี่ยากลำบากครับ” โบนาร์ดบอก “ผมอยากให้ลูกๆ ได้เรียนหนังสือ และเราทุกคนล้วนจำเป็นต้องใช้ยาครับ”
จูแลน แคลร์เจร์ วัย 37 ปี และสามีชื่อ เปแลจ อาริสติล วัย 35 ปี มี ลูกด้วยกัน 5 คน เธอคิดอยากเลิกอาชีพขายยา ไปขายกล้วยหอมและไข่ต้มแทน ส่วนอาริสติลเองก็อาจลงเอยด้วยการเลิกอาชีพนี้เช่นกัน เพราะปลายปีนี้ หลังเรียนจบด้านเทววิทยา เขาจะได้รับคุณวุฒิให้เป็นนักเทศน์ได้
อาดี ดูเม วัย 38 ปี และอาริสติล โบนาร์ด วัย 36 ปี ขายยาบนท้องถนน พ่อค้าแม่ค้าบางรายมีแผงค้าอยู่ในตลาด บางรายเอายาใส่กระเป๋าเดินทางขึ้นรถโดยสารประจำทางในกรุงปอร์โตแปรงซ์ เพื่อหาลูกค้าใหม่ๆ
อ่านเพิ่มเติม
