ผลงานเข้ารอบ 10 ภาพเล่าเรื่อง Season 10 : “มหันตภัยปลาหมอคางดำ…เอเลี่ยนแห่งลุ่มน้ำไทย”
ผลงานจากผู้เข้ารอบ 10 คนสุดท้าย โครงการประกวดสารคดีภาพถ่าย National Geographic Thailand Photography Contest 2025 Season 10 “มหันตภัยปลาหมอคางดำ…เอเลี่ยนแห่งลุ่มน้ำไทย” ผลงานโดยคุณ Arnun Chonmahatrakool
แนวคิดสารคดี
กลางสายน้ำที่เคยอุดมด้วยกุ้ง หอย ปู ปลา จู่ ๆ ศัตรูตัวใหม่ก็ปรากฏตัวขึ้น ไม่ใช่มนุษย์ ไม่ใช่สารพิษ แต่มันคือ “ปลาหมอคางดำ” เอเลี่ยนสปีชีส์จากแดนไกล ที่กำลังรุกล้ำแหล่งน้ำธรรมชาติของไทยราวกับไฟลามทุ่ง
มันสามารถขยายพันธุ์ กระจายตัว กระจายถิ่นฐาน ไหลไปตาม “น้ำ” ได้ทุกแห่งหน ทั้ง น้ำคลอง น้ำกร่อย น้ำทะเล และ บ่อเลี้ยงสัตว์น้ำ
เจ้าหน้าที่ภาครัฐและชาวบ้าน พร้อมใจออกมาร่วมกิจกรรมทุกรูปแบบเพื่อจับปลาหมอคางดำที่กำลังระบาดหนัก
แม้จะมีการจับพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ปลาหมอคางดำไปแล้วหลายพันกิโลกรัม แต่ปัญหายังไม่จบง่าย ๆ เพราะ “ลูกปลา” ขนาดเล็กยังคงหลุดรอดอยู่ในแหล่งน้ำธรรมชาติ และไม่สามารถจับได้ด้วยอุปกรณ์ทั่วไป
โดยชาวประมงและฟาร์มเพาะพันธุ์ปลากะพง ร่วมกันปล่อยปลากะพงจำนวนรวมนับแสนตัวลงสู่แหล่งน้ำเพื่อหวังจะกำจัดปลาหมอคางดำให้หมดไป
ขณะที่ภาคส่วนต่าง ๆ ลงมือกำจัดปลาหมอคางดำอย่างแข็งขัน คำถามสำคัญยังคงอยู่ รัฐบาลจะสามารถผลักดันนโยบายและงบประมาณให้เพียงพอต่อปัญหาที่ลุกลามนี้ได้หรือไม่? หากล่าช้า การแพร่ระบาดของปลาหมอคางดำอาจกลายเป็นบาดแผลถาวรต่อระบบนิเวศและเศรษฐกิจประมงของประเทศ
ปลาหมอคางดำเอเลี่ยนสปีชี่ส์ ปลาชนิดนี้สามารถปรับตัวให้อยู่ได้ทั้งในน้ำจืด น้ำกร่อย และน้ำเค็ม ทำให้พวกมันแพร่กระจายได้อย่างรวดเร็ว โดยเข้ารุกราน ทำลายระบบนิเวศ แทนที่ปลาชนิดอื่น
ปลาหมอคางดำตัวผู้มีพฤติกรรมอมไข่ในปากเพื่อฟักเป็นตัวอ่อน ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของปลาชนิดนี้ที่ช่วยเพิ่มอัตราการรอดของลูกปลา ตัวผู้จะดูแลไข่และลูกปลาอ่อนในปากจนกว่าจะแข็งแรงพอที่จะดูแลตัวเองได้
เจ้าหน้าที่ จ.สมุทรสาคร ทอดจับปลาหมอคางดำ ณ คลองท่าแร้ง (บริเวณวัดยกกระบัตร) ตำบลยกกระบัตร อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร
กิจกรรม “ลงแขกลงคลอง ครั้งที่ 1“ จับปลาหมอคางดำ หรือ เอเลี่ยนสปีชี่ส์ ณ คลองท่าแร้ง (บริเวณวัดยกกระบัตร) ตำบลยกกระบัตร อ.บ้านแพ้วเนื่องจากปลาหมอคางดำแพร่ระบาดอย่างหนักส่งผลกระทบกินสัตว์น้ำพื้นถิ่นในเขต อภัยทาน ซึ่งห้ามจับสัตว์น้ำทุกชนิด
ปลาหมอคางดำ (Blackchin tilapia) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Sarotherodon melanotheron มีลักษณะคล้ายปลาหมอเทศ แต่บริเวณใต้คางจะมีสีดำ เมื่อโตเต็มวัยสามารถยาวได้ถึง 8 นิ้ว หรือมากกว่านั้น และมีน้ำหนักประมาณ 1-2 กิโลกรัม
ชาวสมุทรสาครได้รับผลกระทบหลังปลาหมอคางดำแพร่ระบาดอย่างหนักส่งผลกระทบปูกับกุ้งที่เลี้ยงไว้หายหมดบ่อ เหลือเพียงแค่ปลาหมอคางดำในบ่อเลี้ยง
ประมงสมุทรสาครนำปลาหมอคางดำที่จับได้มาขาย ณ จุดรับซื้อหรือหน้าแพผู้รวบรวม เริ่มต้นที่ราคา 8 บาทต่อกิโลกรัม แล้วประสานให้ผู้รวบรวมส่งขายโรงงานปลาป่นในพื้นที่เพื่อกำจัด ราคา 10 บาท เริ่มตั้งแต่วันที่ 15 ก.ค. 67 เป็นต้นไป
ชาวสมุทรสาครทอดปลาหมอคางดำ เอเลี่ยนสปีชี่ส์มาเป็นอาหาร โดยปลาหมอคางดำอยู่ในวงศ์เดียวกันปลาหมอเทศที่นำมาบริโภค แต่คนไทยไม่ถูกใจเนื่องจากเนื้อแข็ง ไม่ได้รับความนิยมในการบริโภค
ประมงชาวจังหวัดสมุทรสาคร ปล่อยปลากะพง 120,000 ตัว ขนาด 4 นิ้ว เพื่อไล่กินลูกปลาหมอคางดำ ที่หลุดรอดจากการลงแขกจับตัวพ่อพันธุ์-แม่พันธุ์ ณ ศาลเจ้าพ่อหลักเมืองสมุทรสาคร
ผู้ประกอบการเลี้ยงปลากะพง นำปลากะพงมาสาธิตการล่าลูกปลาหมอคางดำ ซึ่งวิธีการที่จะนำไปใช้ให้ได้ผลในทางปฏิบัติ คือ การนำปลากะพงขนาด 4 นิ้วขึ้นไป นำไปปล่อยในจุดที่มีการจับพ่อพันธุ์-แม่พันธุ์ปลาหมอคางดำออกแล้ว ในแหล่งน้ำจะหลงเหลือลูกปลาที่มีขนาดเล็ก ซึ่งไม่สามารถดักจับได้ด้วยเครื่องมือ