ผลงานเข้ารอบ 10 ภาพเล่าเรื่อง Season 10 : “สายน้ำลำตะคอง”
ผลงานจากผู้เข้ารอบ 10 คนสุดท้าย โครงการประกวดสารคดีภาพถ่าย National Geographic Thailand Photography Contest 2025 Season 10 “สายน้ำลำตะคอง” ผลงานโดย คุณวุฒินันท์ จันโทริ
แนวคิดสารคดี
เดือนเมษายน 2568 ที่ผ่านมา น้ำในเขื่อนลำตะคองลดลงเหลือประมาณ16% ของความจุรวม จนทำให้เห็นถนนมิตรภาพสายเก่าที่มีมาก่อนการสร้างเขื่อนลำตะคอง และเส้นทางรถไฟเก่าสมัยรัชกาลที่ 5 ปริมาณน้ำในเขื่อนนับว่าน้อยที่สุดในรอบ 57 ปี และส่งผลกระทบโดยตรงต่อการใช้น้ำของชาวบ้าน อ.สีคิ้ว อ.สูงเนิน อ.ขามทะเลสอ อ.เมืองนครราชสีมา ลำน้ำสายเล็กๆ ที่มีความยาวกว่า 200 กิโลเมตร เปรียบเหมือนเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงชาวโคราช ทั้งใช้ดื่ม ใช้กิน ใช้ในครัวเรือน ในภาคการเกษตร ภาคอุตสาหกรรม ฯ และนอกจากมนุษย์แล้ว ก็ยังมีสัตว์ที่อยู่ในระบบนิเวศรอบๆ ลำน้ำ ที่ยังพึ่งพิงลำน้ำลำตะคอง
สารคดีภาพชุดนี้ จึงไม่เพียงเป็นการถ่ายทอดความสัมพันธ์ระหว่างชาวโคราชกับลำน้ำมาแต่โบราณ ดังเห็นได้จาก “ระหัดวิดน้ำ” ซึ่งเป็นภูมิปัญญาแต่ก่อนเก่า แต่ยังต้องการกระตุ้นให้เห็นว่า หากเรายังใช้น้ำโดยไม่ดูแล อนาคตเราอาจไม่เหลือน้ำไว้ใช้อีกเลย
กิ้งก่าขนาดใหญ่ ชาวบ้านเรียกว่า “ตะกอง” ที่มาของชื่อลำน้ำตะคอง อาศัยบริเวณริมน้ำลำตะคอง บริเวณบ้านท่าช้าง เขาใหญ่ ซึ่งปัจจุบัน ลำน้ำบริเวณนี้ถูกพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวริมน้ำ มีบริการพายเรือคายัค และร้านค้าขายของครอบครัว นากใหญ่ขนเรียบ ออกมาเล่นน้ำบริเวณลานกางเต๊นท์ลำตะคอง อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ของต้นน้ำลำตะคองเขื่อนลำตะคอง กักเก็บน้ำสำหรับชาวโคราช เมื่อน้ำลดจะกลายเป็นพื้นที่เพาะปลูกขนาดใหญ่ เมื่อเดือนเมษายน 2568 น้ำในเขื่อนลำตะคอง ลดลงจนทำให้เห็นถนนมิตรภาพสายเก่าที่มีมาก่อนการสร้างเขื่อนลำตะคอง และเส้นทางรถไฟเก่าสมัยรัชกาลที่ 5เมื่อลำน้ำหน้าเขื่อนมีปริมาณน้ำเพิ่มขึ้น ในช่วงต้นฤดูฝน เป็นอีกช่วงเวลาหนึ่งที่ชาวบ้านจะมีโอกาสออกมาทอดแหหาปลาแม้ปริมาณน้ำจะเพิ่มขึ้น แต่จำนวนปลากลับสวนทาง ปลากระมังตัวน้อยที่อาศัยในลำน้ำนี้ จึงเป็นอีกหนึ่งความหวังของชาวบ้าน ตาข่ายยอถูกถักให้เล็กลงตามขนาดของตัวปลา เพื่อให้สามารถดักจับปลาได้มากขึ้นเกษตรกรกำลังเตรียมพื้นที่ สำหรับปลุูกต้นหอมริมลำตะคอง บริเวณบ้านท่างอย โดยการต่อท่อทำระบบสูบน้ำมาใช้ เพื่อผลผลิตทางการเกษตร“ระหัดวิดน้ำ” บริเวณบ้านน้ำเมา เมื่อใกล้ถึงเวลาปล่อยน้ำจากเขื่อน ชาวบ้านจะเร่งซ่อมระหัด อันเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านแต่โบราณ เพื่อผันน้ำเข้านาในการทำนาปี ปัจจุบัน ระหัดวิดน้ำ ถูกทดแทนด้วยเครืองสูบน้ำไปเกือบหมดแล้ว เหลือเพียงบริเวณบ้านน้ำเมา บ้านดอนวัว บ้านดงตะแบก ที่่ยังพอหาได้บ้างท่อส่งน้ำของโรงน้ำตาลและโรงงานผลิตอาหารสัตว์ บริเวณ อ.สูงเนิน และ อ.สีคิ้ว ที่สูบน้ำจากลำตะคองไปใช้ทุกวัน ในปริมาณมาก นี่ก็อาจจะเป็นสาเหตุหนึ่งที่ เมื่อเกิดภัยแล้ง น้ำในเขื่อนลำตะคองมีน้อย ชาวนามองว่า โรงงานมาแย้งน้ำจากลำตะคองไปสภาพน้ำที่ถูกปล่อยออกมาบริเวณหลังอ่างอัษฎางค์ ในตัวเมืองนครราชสีมา ซึ่งเป็นแหล่งกักเก็บน้ำจากลำตะคองเพื่อนำมาใช้ในการอุปโภค ปัญหาการระบายน้ำเสียลงในลำตะคอง ยังคงมีอยู่ทั่วไป แม้ว่าภาครัฐจะให้ความรู้ เรื่องการรักษา สิ่งแวดล้อม มานานแล้วแต่ เรายังพบเห็น สิ่งเหล่านี้ ได้ในทุกๆเมืองใหญ่พื้นที่ราบ ปลายน้ำลำตะคอง บริเวณ ต.มะเริง อ.เมืองนครราชสีมา ก่อนไหลลงสู่แม่น้ำมูล ในเขตอำเภอเฉลิมพระเกียรติ ยังสมบูรณ์พอให้ฝูงควายและชาวนาใช้ประโยชน์จากลำน้ำ