ผลงานเข้ารอบ 10 ภาพเล่าเรื่อง Season 10 : “ชีวิตริมขอบ คนชายโขง”
ผลงานจากผู้เข้ารอบ 10 คนสุดท้าย โครงการประกวดสารคดีภาพถ่าย National Geographic Thailand Photography Contest 2025 Season 10 “ชีวิตริมขอบ คนชายโขง” ผลงานโดยคุณธรรมนิตย์ พนมศักดิ์
แนวคิดสารคดี
การเดินทางของน้ำโขงที่ไหลผ่านมาจากต้นกำเนิดอย่างเมืองจีนไหลลงมาจากภาคเหนือสุดของไทยและไหลผ่านเมืองริมขอบอย่าง จังหวัดนครพนม จังหวัดมุกดาหาร อุบลราชธานีไปจนใต้สุดของประเทศลาวก่อนเข้าประเทศกัมพูชาและเวียดนาม มนุษย์ต่างอาศัยผลประโยชน์ของสายน้ำ เป็นทั้งผู้สร้างประโยชน์และทำลายในขณะเดียวกัน เขื่อน สระพานข้ามแม่น้ำ การทำประมงที่เกินขนาด ฤดูกาลที่แปรผันอย่างรุนแรง ร่วมไปถึงการสูญพันธุ์ของปลาบางชนิดก็ล้วนมาจากน้ำมือของมนุษย์ การไหลผ่านของสายน้ำโขงไม่ได้ไหลผ่านเพียงแค่สายน้ำแต่ยังไหลจิตวิญญาณ ขนบธรรมเนียม ความเชื่อ และวิถีชีวิตไปด้วย
สะพานมิตรภาพไทย-ลาวแห่งที่ 3 นครพนม – คำม่วน ในช่วงที่กำลังเผชิญวิกฤตภัยแล้งครั้งรุนแรง สืบเนื่องจากปริมาณน้ำฝนน้อยและประกอบกับจีนควบคุมน้ำในเขื่อนทางใต้ของประเทศไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ที่เกิดในดอนหรือเกาะกลางแม่น้ำโขง ช่วงฤดูน้ำหลากระหว่าง เดือนพฤษภาคม ถึง ตุลาคม ต้นลำจะจมอยู่ใต้กระแสน้ำโขงอันเชี่ยวกรากแล้วค่อยๆโผล่พ้นน้ำเมื่อเข้าสู่ฤดูแล้งสปป.ลาวทีคำสั่งให้ มางหลี่” หรือ ให้รื้อถอนหลี่ ออกจากแก่งต่างๆ บริเวณสีพันดอน กลางแม่น้ำโขงเนื่องจากมีการก่อสร้างเขื่อนและทำให้ความอุดมสมบูรณ์ของปลาลดลงเขื่อนผลิตไฟฟ้าพลังน้ำแห่งที่ 2 ในแม่น้ำโขงตอนล่างที่กำลังก่อสร้าง ซึ่งเป็นปากอ่าวและเป็นจุดที่น้ำไหลมาบรรจบกันทางการของ สปป.ลาวยกเลิกการใช้หลี่ในการหาปลาทำให้ชาวประมงเปลี่ยนวิธีการหาปลามาเป็นการใช้ลวงดักปลาแทนหม้อไฟปลาเนื้ออ่อนหม้อใหญ่ มื้ออาหารเที่ยงแสนอร่อยของครอบครัวชาวประมง ชาวลาวหลังจากที่ออกหาปลาในช่วงเช้ามืดหลังการประกาศของทางการลาว ให้ชาวบ้านยกเลิกการใช้หลี่ในการหาปลา ชาวประมงหลายคนเปลี่ยนอาชีพจากการหาปลาไปเป็นคนงานเขื่อนผลิตไฟฟ้าพลังน้ำโลมาอิรวดีน้ำจืด หรือ ปลาข่า คู่สุดท้ายก่อนที่จะสูญพันธุ์ไปจากประเทศลาวใต้ เพราะไม่มีอาหาร และระบบนิเวศถูกทำลายอันเนื่องมาจากการสร้างเขื่อนผลิตไฟฟ้า ที่กีดขวางการไหลของน้ำในแม่น้ำ ทำให้ความอุดมสมบูรณ์ของปลาลดลง การใช้อวนติดตา ทำให้โลมาส่วนใหญ่ที่เข้ามาติดอวนจมน้ำเสียชีวิตเรือไฟ จังหวัดนครพนม ตัวเรือทำจากโครงไม้ไผ่และติดตะเกียงไฟให้มีรูปร่างต่างๆ เพื่อบูชารอยพระพุทธบาท การระลึกถึงพระคุณของพระแม่คงคาและพระคุณของสายน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิตกลางแม่น้ำโขงยามค่ำคืนในวันออกพรรษา คนงานเรือไฟโบกมือทักทายผู้ชมจำนวนมากที่มาเฝ้าดู เรือไฟค่อยๆไหลไปตามกระแสน้ำจนถึงสุดจอดเรือ ตะเกียงไฟที่เคยสว่างไสวค่อยๆดับลงที่ละดวงเปรียบเสมือนการเกิดและดับไปของสรรพสิ่ง