หลายเดือนหลังการสอบสวนโดยองค์การอนามัยโลกลงความเห็นว่า “มีความเป็นไปได้อย่างยิ่ง” ที่ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่อาจหลุดออกมาจากห้องทดลองในเมืองอู่ฮั่น ประเทศจีน แนวคิดที่เผยแพร่ออกไปตามสื่อต่างๆ นี้สร้างแนวโน้มการตั้งสมมติฐานใหม่ที่นักวิทยาศาสตร์หลายคน ทั้งเชื่อว่าแนวคิดดังกล่าวเป็นไปได้ และบางคนก็ถือว่าเป็นเพียงทฤษฎีสมคบคิดเท่านั้น
ความสนใจต่อต้นกำเนิดการแพร่ระบาดของไวรัสชนิดใหม่เกิดขึ้นอีกครั้งในวันที่ 26 พฤษภาคม เมื่อ โจ ไบเดน ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา ได้สั่งให้หน่วยงานข่าวกรองต่างๆ ของสหรัฐได้ “เพิ่มความพยายามเป็นสองเท่า” เพื่อสอบสวนต้นกำเนิดการแพร่ระบาดของไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ โดยในวันที่ 11 พฤษภาคม ที่ผ่านมา แอนโธนี เฟาซี หัวหน้าที่ปรึกษาทางการแพทย์ของไบเดน ยอมรับว่าขณะนี้เขา “ไม่เชื่อ” ว่าการแพร่ระบาดนั้นเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ
และเมื่อเดือนที่ผ่านมา กลุ่มนักวิทยาศาสตร์ที่ประกอบไปด้วยนักระบาดวิทยาที่มีความเชี่ยวชาญระดับสูง นักภูมิคุ้มกันวิทยา และนักชีววิทยา ได้เขียนจดหมายเปิดผนึกเผยแพร่ในวารสาร Science เรียกร้องให้มีการสอบสวนโดยละเอียดถึงสาเหตุของการแพร่ระบาดที่เป็นไปได้ในสองทาง นั่นคือการแพร่ระบาดตามธรรมชาติจากสัตว์สู่มนุษย์ หรืออุบัติเหตุที่ เกิดขึ้นจากห้องทดลอง พวกเขาเร่งให้มีการตรวจสอบดังกล่าวให้จริงจังมากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้จนกว่าจะได้รับข้อมูลที่เพียงพอ และการสอบสวนจะต้องเป็นไปอย่างโปร่งใส ไร้อคติ ใช้พื้นฐานข้อมูล ผ่านผู้เชี่ยวชาญกว้างขวางหลายแขนง มีการกำกับดูแลที่เป็นอิสระ
คำถามที่ไร้ซึ่งคำตอบ
จุดกำเนิดของเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 ไวรัสที่เป็นเกิดกำเนิดการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อ โควิด-19 ที่ส่งผลให้มีผู้ติดเชื้อ 171 ล้านคน คร่าชีวิตผู้คนไปกว่า 3.7 ล้านคนทั่วโลก นับจนถึงวันที่ 4 มิถุนายน ยังคงไม่มีความชัดเจน นักวิทยาศาสตร์หลายคน รวมไปถึงผู้ที่มีส่วนร่วมในการสอบสวนนานนับเดือนกับองค์การอนามัยโลกเชื่อว่าคำอธิบายที่เป็นไปได้มากที่สุดคือการแพรร่ระบาดจากสัตว์สู่คน ซึ่งมีความเป็นได้ว่าเกิดจากค้างคาวสู่มนุษย์หรือพาหะตัวกลางอื่น โดยการติดต่อจากสัตว์สู่มนุษย์เป็นกรณีที่เกิดขึ้นปกติในไวรัสหลายชนิด เช่นโรคระบาดใหญ่อื่นๆ ที่เคยเกิดขึ้นเช่นโรคซาร์สหรือเมอร์ส
อย่างไรก็ตาม นักวิทยาศาสตร์คนอื่นๆ ต่างยืนกรานว่าควรสอบสวนว่าไวรัส SARS-CoV-2 หลุดออกมาจากห้องทดลองที่สถาบันไวรัสวิทยาในเมืองอู่ฮั่น ที่ได้ศึกษาไวรัสโคโรนาในค้างคาวมาเป็นเวลานานนับทศวรรษด้วยหรือไม่
การสืบสวนโดยองค์การอนามัยโลก ความร่วมมือระหว่างนักวิทยาศาสตร์ที่ได้รับการแต่งตั้งจากองค์การฯ และเจ้าหน้าที่จากทางจีนได้สรุปว่ามีความเป็นไปได้อย่างมากที่ไวรัสหลุดออกมาจากห้องทอดลอง แต่ทีมงานขององค์การอนามัยโลกต้องพบเจอกับอุปสรรคในการสรุปผลที่แน่ชัดเนื่องจากนักวิทยาศาสตร์ไม่ได้รับอนุญาตให้ทำสอบสวนอย่างอิสระและได้รับการปฏิเสธในการเข้าถึงข้อมูลพื้นฐาน
โดยจากรายงานขององค์การอนามัยโลก ได้ตั้งสมมติฐานถึงสาเหตุการระบาดของไวรัส โควิด-19 ดังนี้
1. ติดต่อโดยตรงจากสัตว์สู่มนุษย์
การประเมินจากองค์การอนามัยโลก: มีความเป็นไปได้
แนวคิดนี้แนะว่าไวรัสมีจุดเริ่มต้นมาจากสัตว์ โดยเฉพาะค้างคาวซึ่งมีการติดต่อกับมนุษย์ ระได้รับเชื้อไวรัสมา และจากจุดนั้น ไวรัสก็เริ่มแพร่ระบาดยังมนุษย์คนอื่นๆ ซึ่งตามรายงานได้มีการอ้างถึงหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าไวรัสโคโรนาติดต่อสู่มนุษย์มาจากสัตว์ เช่นเดียวกับกรณีของโรคซาร์สเมื่อปี 2003 โดยค้างคาวเป็นผู้ต้องสงสัยหลักเนื่องจากไวรัสที่อยู่ในตัวของพวกมันมีความเกี่ยวข้องทางพันธุกรรมคล้ายกับ SARS-CoV-2.
2. ติดต่อจากสัตว์สู่มนุษย์ผ่านตัวกลาง
การประเมินจากองค์การอนามัยโลก: อาจมีความเป็นไปได้
หากไม่มีหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าค้างคาวส่งต่อเชื้อไวรัสโดยตรงไปยังมนุษย์ นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าไวรัสมีการติดต่อไปยังบรรดาสัตว์ชนิดอื่นๆ เช่นตัวมิงก์หรือตัวลิ่น ซึ่งโดยปกติบรรดาสัตว์เหล่านี้มีความใกล้ชิดกับมนุษย์ โดยเฉพาะการเลี้ยงในฟาร์มหรือในกระบวนการค้าสัตว์ป่าที่ผิดกฎหมาย
3. จากกระบวนการขนส่งอาหารแช่แข็ง
การประเมินจากองค์การอนามัยโลก: เป็นไปได้
อีกทฤษฎีหนึ่งที่เชื่อว่าไวรัสสามารถส่งมาผ่านมายังมนุษย์ได้ นั่นคือผ่านสิ่งที่เรียกว่า Cold chain หรือเส้นอุปทานการขนส่งอาหารแช่แข็ง ในกรณีนี้ ไวรัสอาจมีต้นกำเนิดนอกประเทศจีน แต่ถูกนำเข้ามาผ่านพื้นผิวสัมผัสของบรรจุภัณฑ์อาหารหรือตัวอาหารเอง ซึ่งทฤษฎีนี้มาจากหลักฐานที่อธิบายได้ว่าเชื้อไวรัสก่อโรคสามารถมีชีวิตได้ยาวนานขึ้นในอุณหภูมิต่ำ
4. การหลุดรอดจากห้องทดลอง
การประเมินจากองค์การอนามัยโลก: มีความเป็นไปได้ต่ำ
สมมติฐานที่มีการถกเถียงในเรื่องต้นกำเนิดของเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 คือการหลุดรอดของเชื้อจากเมืองอู่ฮั่น ซึ่งนักวิจัยทำการศึกษาไวรัสโคโรนาในค้างคาว โดยนักวิทยาศาสตร์ชี้แจงว่าหลักฐานที่สนับสนุนทฤษฎีนี้ยังมีอยู่น้อย นอกจากนี้ กรณีโรคระบาดระดับโลกอื่นๆ เช่นโรคซาร์สหรือเมอร์สนั้นเกิดขึ้นตามธรรมชาติจากสัตว์สู่คน
นักการเมืองอนุรักษ์นิยมและผู้เชี่ยวชาญบางคนสนับสนุนสมมติฐานเรื่องเชื้อไวรัสหลุดออกจากห้องทดลอง ในขณะที่นักการเมืองสายอนุรักษ์นิยมปฏิเสธแนวคิดนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเริ่มต้นของการระบาด และการคาดการณ์นี้ได้เพิ่มความตึงเครียดให้กับความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐอเมริกาและจีนมากขึ้น
ในวันที่ 26 พฤษภาคม วุฒิสภาสหรัฐฯ ผ่านกฎหมายเพื่อให้เปิดเผยข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับห้องปฏิบัติอู่ฮั่นและไวรัสโควิด-19 จอช ฮอว์เลย์ วุฒิสมาชิกจากรัฐมิสซูรี ผู้ที่สนับสนุนกฎหมายนี้เสนอว่า “โลกต้องการรู้ว่าการระบาดใหญ่ครั้งนี้เป็นผลมาความละเลยในห้องทดลองที่เมืองอู่ฮั่นหรือไม่” ด้าน ปีเตอร์ แนแวร์โร อดีตที่ปรึกษาด้านการค้าของอดีตประธานาธิบดี โดนัลด์ ทรัมป์ ได้ยืนยันเมื่อเดือนเมษายน 2020 ว่าไวรัส SARS-CoV-2 ได้ถูกพัฒนาเป็นอาวุธชีวภาพ โดยไม่มีการอ้างอิงหลักฐานใดๆ
ด้านทฤษฎีที่ว่าไวรัส SARS-CoV-2 ถูกสร้างให้เป็นอาวุธชีวภาพนั้น “ไม่น่ามีความเป็นไปได้” วิลเลียม ชัฟฟ์เนอร์ ศาสตราจารย์ด้านโรคติดต่อแห่งศูนย์การแพทย์มหาวิทยาลัยแวนเดอร์บิลต์ กล่าว และอธิบายว่า การทำอาวุธชีวภาพต้องไม่ส่งผลต่อประชากรชองตัวเอง ซึ่งในทางตรงกันข้าม ไวรัส SARS-CoV-2 นั้นไม่สามารถควบคุมได้
อีกหนึ่งความเป็นไปได้คือทฤษฎีการรั่วไหลของเชื้อจากห้องทดลอง “เนื่องจากไม่ทราบถึงความรุนแรงและความสามารถในการติดต่อของเชื้อไวรัส และการจากมาตรการป้องกันที่ดี ส่งผลให้ผู้ที่ทำงานในห้องทดลองได้รับเชื้อ ซึ่งส่งผลให้เกิดเป็นการระบาดใหญ่ในเวลาต่อมา” รอสซี ฮัลเซด นักระบาดวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยเมอร์ซี กล่าว
อย่างไรก็ตาม ฮัสแซดเชื่อว่าทฤษฎีเชื้อไวรัสหลุดออกจากห้องทดลองยังมีความเป็นไปได้ที่ต่ำมาก และยังคงเป็นเพียงแค่ทฤษฎีต่อไป ตามหลักฐานที่มาจากการสืบสวนตามหลักวิทยาศาสตร์
ประธานาธิบดี โจ ไบเดน ได้สั่งให้หน่วยข่าวกรองรายงานข้อมูลกลับมาให้ได้ภายใน 90 วัน ซึ่งคือวันที่ 26 สิงหาคม
ตามข้อมูลที่มีอยู่ในขณะนี้ อายออล โอเร็น นักระบาดวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยรัฐซานดิเอโกกล่าวว่า เป็นที่ชัดเจนว่าเหตุใดสมมติฐานที่ได้รับการยอมรับในขณะนี้มากที่สุดคือไวรัสเกิดจากการแพร่ระบาดจากสัตว์ไปสู่มนุษย์ “สิ่งที่ชัดเจนคือลำดับพันธุกรรมของไวรัส โควิด-19 นั้นมีความคล้ายคลึงกับไวรัสโคโรนาที่พบเจอในค้างคาว” เขากล่าว
นักวิทยาศาสตร์ยังคงสงสัยว่าข้อสรุปที่ชัดเจนอาจจะถูกถอนออกไปได้ “ในที่สุดแล้ว ผมคาดการณ์ว่าคำถาม” แหล่งกำเนิดการแพร่ระบาดของไวรัส SARS-CoV-2’s “จะยังเป็นเป็นปริศนาต่อไป” ชัฟฟ์เนอร์ กล่าว
เรื่อง JILLIAN KRAMER / AMY MCKEEVER
