หากมองในแง่วิวัฒนาการ การมีอายุยืนยาวเป็นเรื่องค่อนข้างใหม่สำหรับมนุษย์ นับตั้งแต่ปี 1900 เราหาวิธีเพิ่มอายุคาดเฉลี่ยจาก 47 เป็น 78 ปีได้สำเร็จ ทั้งๆที่เพิ่งเริ่มเข้าใจศาสตร์แห่งการมีอายุวัฒนะไม่นานมานี้เอง รวมไปถึงสิ่งที่มนุษย์สามารถทำได้เมื่ออายุมากขึ้นและอยู่อย่างสุขภาพดีขึ้นด้วย ขณะย่างเข้าสู่วัย 70, 80, 90 และกระทั่ง 100 ปี เพื่อให้ผู้อ่านใช้ประโยชน์จากสิ่งที่เราได้เรียนรู้เกี่ยวกับการสูงวัยเยี่ยงนักกีฬา เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก รวบรวมคำแนะนำดีๆ หรือจริงๆ ก็คือกำลังใจจากสี่ตัวแทนนักกีฬายอดเยี่ยมแห่งศตวรรษที่ยี่สิบ
นาเดีย คอมาเนช คือนักยิมนาสติกคนแรกที่ได้รับคะแนนเต็ม 10 ในการแข่งขันโอลิมปิก แม้ไม่ได้ลงสนามเกิน 40 ปีแล้ว เธอยังคงแข็งแรงจากการออกกำลังกายทุกวัน และเมื่อใดที่คิดถึงความรู้สึกของการเป็นนักยิมนาสติก เธอจะตรงไปยังคานทรงตัว
นาเดีย คอมาเนช, 63
คอมาเนชอายุเพียง 14 ปีตอนเป็นนักยิมนาสติกคนแรกที่ได้คะแนนเต็ม 10 ในการแข่งกีฬาโอลิมปิกที่มอนทรีออลเมื่อปี 1976 จากนั้น เธอทำสิ่งที่นักประวัติศาสตร์การกีฬาจำนวนมากถือเป็นผลงานยอดเยี่ยมที่สุดของการแข่งกีฬายุคใหม่นี้ได้อีกหกครั้ง การผสมผสานระหว่างทักษะทางกีฬากับศิลปะของเธอดึงดูดผู้ชมโทรทัศน์ทั่วโลก ห้าปีหลังเลิกลงแข่ง เมื่อปี 1984 เธอลี้ภัยจากโรมาเนียที่ปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ไปยังสหรัฐฯ และต่อมาได้แต่งงานกับบาร์ต คอนเนอร์ นักยิมนาสติกสหรัฐฯที่เข้าร่วมการแข่งกีฬาโอลิมปิก ทั้งคู่สร้างสถาบันยิมนาสติกในเมืองนอร์แมน รัฐโอคลาโฮมา
นักยิมนาสติก
‘คะแนนเต็ม 10’ 7 ครั้งในกีฬาโอลิมปิก เหรียญทองโอลิมปิก 5 เหรียญ
“ในยุคของฉัน นักกีฬาจะลงแข่ง จากนั้นก็วางมือไป ฉันหยุดออกกำลังกายในทศวรรษ 1980 เพราะตอนนั้นยังมีข้อมูลไม่มากพอว่าการดูแลร่างกายให้แข็งแรงช่วยรักษาสุขภาพในระยะยาวได้อย่างไร ฉันคิดว่าทุกอย่างเกิดจากพันธุกรรม! แต่ฉันเล่นฟุตบอลสนุกๆกับเพื่อนบางคนและตระหนักว่าตัวเองกำลังหอบหายใจ แล้วฉันก็แบบ โอ๊ย ตาย นั่นดูไม่เข้าท่าเลย โดยเฉพาะกับคนที่เคยเป็นนักกีฬามาก่อน
ฉันปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตอนมาถึงสหรัฐฯ และค้นพบโกลด์สยิม (Gold’s Gym) เรามีบ้านอยู่ที่เวนิสบีชในแคลิฟอร์เนีย และยิมสาขาดั้งเดิมที่อาร์โนลด์ ชวาร์เซเนกเกอร์ ไปออกกำลังกาย ก็อยู่ฝั่งตรงข้ามถนน ฉันพบเขาที่นั่นบ่อยมาก นั่นคือการก้าวเข้าสู่วิถีชีวิตที่แตกต่างและจะกลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันหลังจากนั้น พอเวลาผ่านไป ฉันก็ตระหนักว่า ร่างกายพัฒนากลุ่มกล้ามเนื้อที่แตกต่างและฉันก็รู้สึกดีขึ้น นั่นคือสิ่งสำคัญที่สุด ฉันถึงขั้นคิดอะไรได้ดีขึ้นด้วย
ตอนนี้ฉันออกกำลังกายวันละ 40 นาที ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน และฉันก็อยู่กับความเป็นจริงเอามากๆ ร่างกายจะบอกเราเองว่าเราทำอะไรได้บ้าง คนมักบอกฉันว่า ‘นาเดีย คุณดูแลตัวเองดีจัง!’ ฉันจะตอบไปว่า ‘ค่ะ ดีแบบ มนุษย์ คนหนึ่งเลยละ’ แต่อย่าคาดหวังให้ฉันตีลังกาสองรอบ ถ้าฉันคิดถึงความรู้สึกนั้น ฉันจะออกไปและระลึกถึงมันด้วยการเดินบนคานทรงตัว ม้วนตัวสักรอบสองรอบ วิ่งบนฟลอร์เอกเซอร์ไซส์ ขยับเนื้อขยับตัวอย่างมีศิลปะสักหน่อย ฉันเลิกแข่งมาหลายปีมากแล้ว แต่ไม่ได้ตัดขาดจากกีฬาชนิดนี้ มันอยู่กับฉันเสมอ
คาร์ล ลูอิส, 64
ในยุคที่นักวิ่งตัวท็อปชาวอเมริกันเป็นคนดังในสังคม ลูอิสเป็นคนสำคัญไม่เฉพาะในโลกกีฬาลู่และลานเท่านั้น แต่ในวงการกีฬาทั้งหมดด้วย นี่คือชายผู้วิ่งเร็วที่สุดในช่วงทศวรรษ 1980 ถึงต้นทศวรรษ 1990 ตอนอายุ 30 เขาทำลายสถิติโลกในการวิ่ง 100 เมตร เข้าเส้นชัยด้วยเวลา 9.86 วินาที ทุกวันนี้ เขาเป็นหัวหน้าโค้ชในโครงการกีฬาลู่และลานที่สถาบันเก่าของเขา มหาวิทยาลัยฮิวสตัน
นักวิ่งระยะสั้นและนักกระโดดไกล
ผมรู้สึกเหมือนทุกอย่างเปลี่ยนไปตอนอายุ 60 ตอนสี่สิบไม่มีปัญหาอะไรเลย ห้าสิบก็สบาย หกสิบชีวิตเริ่มยากขึ้นอย่างมาก ก็แค่เรื่องเล็กๆน้อยๆมากมายไปหมด ผมรู้สึกเหมือนว่า แค่มองแคลอรี น้ำหนักก็ขึ้นแล้ว และผมไม่สามารถนอนหลับรวดเดียวตลอดคืนได้อีกต่อไป นั่นคือสิ่งหนึ่งที่ค่อนข้างน่าหงุดหงิด และแน่นอนว่าผมจะตื่นขึ้นมาสัปดาห์ละสองครั้งและนึกสงสัยว่า “ทำไมถึงปวดหลังจัง” หรือ “ทำไมกล้ามเนื้อต้นขาด้านหลังถึงได้ตึงนัก” หากเทียบกับประวัติศาสตร์แห่งกาลเวลา ดูเหมือนเรามีช่วงแก่ชราแค่สามวินาทีเท่านั้น เรามีชีวิตยืนยาวแบบนี้มาได้ไม่นานเท่าไรนัก ดังนั้น ตอนนี้เราจึงกำลังเรียนรู้เรื่องการแก่ชราด้วยตัวของเราเองอย่างมากเลยทีเดียว
ตอนนี้ ผมรู้สึกพอใจกับการได้ทำอะไรบางอย่างที่ไม่เคยคิดว่าตัวเองจะทำอยู่ทุกปี ผมตัดสินใจว่าอยากยกน้ำหนักท่าเบนช์เพรสให้ได้ 136 กิโลกรัมตอนอายุ 60 ซึ่งเป็นเรื่องบ้ามาก แล้วผมก็ยกได้ 129 อีกปีหนึ่ง ผมไปกระโดดร่มดิ่งพสุธา พออายุ 65 ผมอยากปั่นจักรยานให้ได้ 105 กิโลเมตรภายในหนึ่งวัน ตอนนี้ไกลสุดที่ผมปั่นได้น่าจะ 64 กิโลเมตร
ผมรู้สึกเสมอว่า เราจำเป็นต้องมีเหตุผลสองหรือสามข้อว่า ทำไมเราถึงอยากผลักดันตัวเอง สำหรับผม มันก็แค่ทำให้ผมรู้สึกดีขึ้น ทั้งทางร่างกายและจิตใจ เวลาที่ผมออกกำลังกายและลดน้ำหนักได้ ซึ่งแน่นอนว่ามีเรื่องของความหลงตัวเองปนอยู่ด้วย คือผม เอาเถอะ ยอมรับตรงๆก็แล้วกัน! ผมวิ่งไปทั่วสนามโดยแทบไม่ได้ใส่อะไรเลย แต่ยังมีอีก ผมอยากอยู่จนอายุครบ 100 ปี
ผมพยายามไม่ติดกับดักของการพูดว่า อ้อ เราเป็นนักกีฬาชั้นเยี่ยม ดังนั้นจึงเป็นยอดมนุษย์ ผมเป็นมนุษย์ธรรมดาคนหนึ่ง
เชอริล มิลเลอร์, 61
ประวัติศาสตร์บาสเกตบอลหญิงย้อนกลับไปไกลกว่าอายุของมิลเลอร์ แต่เธอเป็นซูเปอร์สตาร์คนแรกที่สวมหมวกหลายใบในวงการบาสเกตบอล เริ่มจากนำทีมมหาวิทยาลัยเซาเทิร์นแคลิฟอร์เนียคว้าแชมป์ของสมาคมกีฬาระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ หรือเอ็นซีเอเอ สองสมัยในช่วงกลางทศวรรษ 1980 และเป็นศูนย์กลางของทีมสหรัฐฯในการคว้าเหรียญทองจากการแข่งโอลิมปิกฤดูร้อนปี 1984 ที่ลอสแอนเจลิส
นักกีฬาบาสเกตบอล
“ครั้งสุดท้ายที่ฉันลงเล่นในการแข่งขันอย่างไม่เป็นทางการคือตอนอายุ 27 หรือไม่ก็ 28 แต่หลังจากนั้น ฉันไม่ได้ลงแข่งบาสเกตบอลอีกเลย ความเจ็บปวดรุนแรงเกิดขึ้นตั้งแต่ตอนนั้นแล้ว ทั้งการเสียดสี เสียงเป๊าะ และการบวมของข้อต่อ มันไม่คุ้มเลย ฉันมีกระดูกงอกที่หัวเข่าด้านหน้าและด้านหลัง เดินได้แค่ประมาณ 20 นาทีก็ต้องรีบกลับบ้านไปประคบน้ำแข็งและนอนยกขาทันที แต่ไม่มีอะไรช่วยให้ดีขึ้นเลย ฉันทนทุกข์ทรมาน แต่เหตุผลเดียวที่ทำให้ฉันผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมในที่สุด โดยครั้งหนึ่งในช่วงราวๆเทศกาลขอบคุณพระเจ้าปี 2023 และอีกครั้งในเดือนเมษายน ปี 2024 เป็นเพราะฉันปั่นจักรยานไม่ได้อีกต่อไป ทำไมฉันถึงได้รอนานขนาดนี้นะ เพราะนั่นคือหลักคิดแบบนักรบเก่า เพราะฉันเป็นคนทึ่มไงล่ะ
ตอนนี้ฉันได้รับโอกาสใหม่ในชีวิต ฉันเหมือนเด็กที่เข้าไปในร้านขนมหวาน ฉันกำลังหัดวิ่งอีกครั้ง อย่างน้อยฉันก็ไปที่สนาม ชู้ตลูกสักหน่อย และไปนั่นมานี่ได้ ฉันตื่นนอนตอนตีสี่ เตรียมตัวให้พร้อมสำหรับวันนั้น อ่านพระคัมภีร์ จากนั้นก็ออกจากบ้าน เดินขึ้นเนินและวิ่งเหยาะๆ และนั่นช่างแสนสุข
ฉันจะดูการแข่งขันและอยากเข้าร่วมได้บ้าง แต่ฉันยังไม่พร้อมสำหรับเรื่องนั้นเท่าไรนัก ถึงอย่างนั้น ความสนใจใคร่รู้ก็มีอยู่ ฉันรู้สึกแบบ อยากรู้จังว่าฉันยังวิ่งไปมาในสนามไหวอยู่ไหม ถูกอีกฝ่ายชนสักหน่อย เอาตัวขวางคู่ต่อสู้ หรือลองยกแขนกันคนอื่น แย่งลูกที่ชู้ตพลาด ส่งบอลให้เพื่อนร่วมทีม วิ่งเร็วๆ และกระโดดชู้ตลูก นั่นคือสิ่งที่ยังคงซ่อนอยู่ลึกๆในสมองฉัน ฉันข้องใจ… ข้องใจ แบบมีรอยยิ้มในใจ
เจอร์รี ไรซ์, 62
ไรซ์เป็นผู้นำตลอดกาลของเอ็นเอฟแอลด้านการรับลูก ระยะรุกคืบ และการทัชดาวน์ แต่ถึงอย่างนั้น ตอนที่จบออกมาจากมหาวิทยาลัยมิสซิสซิปปีแวลลีย์สเตตที่คนไม่ค่อยรู้จัก ไรซ์ก็เกิดความกังวลว่า ตนอาจช้าเกินไปและผ่านการทดสอบมาน้อยเกินไป เขาลงเอยด้วยการเล่นอเมริกันฟุตบอล 20 ฤดูกาลในตำแหน่งปีกนอก หรือผู้รับลูก ขณะสร้างชื่อในฐานะผู้ที่ทำงานหนักกว่าทุกคนในสนามและรักษาร่างกายให้อยู่ในสภาพไร้ที่ติเสมอ เขาคว้าถ้วยรางวัลซูเปอร์โบว์ลสามสมัยร่วมกับทีมแซนแฟรนซิสโกโฟร์ตีไนเนอส์
“ผมไม่ใช่นักกีฬายิ่งใหญ่ที่สุด ไม่ใช่คนวิ่งเร็วที่สุด คนที่มีพรสวรรค์สูงกว่าผมมากยังมีอีกหลายคน อย่างคริส คาร์เตอร์, ไมเคิล เออร์วิน, แรนดี มอสส์ สิ่งที่พวกเขาสามารถทำได้ในสนามนั้นน่าทึ่ง ผมรู้ตัวว่าผมต้องพยายามให้หนักยิ่งกว่า ผมผลักดันตัวเองอย่างหนักเสมอเวลาลงสนาม และยังคงทำแบบนั้นหลังเลิกเล่นแล้ว ตอนนี้ผมก็ยังไม่ได้ลดความพยายามลงไปสักนิดเลย ผมท้าทายตัวเองเสมอให้ทำดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ นี่ก็แค่อยู่ในดีเอ็นเอของผมเท่านั้น
ผมอยากให้คนรู้ว่า เวลาเราหยุดทำอะไรบางอย่างที่ทำมาเป็นเวลายาวนาน ชีวิตไม่ได้จบสิ้นลง ผมเชื่อจริงๆว่า เวลาคนเราไม่มีอะไรทำหลังหยุดประกอบอาชีพ นั่นคือตอนที่ทุกอย่างจะร่วงดิ่งลง ไม่มีอะไรรอให้เราตื่นขึ้นมาทำและรู้สึกตื่นเต้นยินดี ผมตื่นนอนทุกเช้าและรู้สึก เอาละ ผมจะไม่บอกว่าผมตื่นเต้นที่ได้ออกกำลังกาย เพราะผมรู้ว่ามันจะปวดเมื่อย แต่มันจะช่วยทำให้ผมยึดมั่นในกรอบคิดที่ว่า นี่ ผมทำสิ่งที่มีประโยชน์ต่อร่างกายอยู่จริงๆ และตอนนี้ผมก็พร้อมจะเป็นคนยอดเยี่ยมที่สุดเท่าที่จะเป็นได้ในระหว่างวันแล้ว
ผมออกกำลังกายด้วยการปั่นจักรยานเยอะมาก เล่นครอสฟิต (การออกกำลังกายแบบผสมผสานระหว่างคาร์ดิโอกับการเสริมสร้างกล้ามเนื้อ) เยอะมาก ผมยังเลี้ยงสุนัขพันธุ์เซาท์แอฟริกันมาสทิฟฟ์ตัวใหญ่ที่ชอบวิ่งด้วย เราก็เลยออกไปวิ่งด้วยกัน และใช่แล้ว หัวเข่าผมบวมเป็นบางครั้ง และอาจมีแข็งๆขัดๆบ้างเวลาลุกจากเตียง แต่เราต้องต่อสู้กับความเจ็บปวดนั้นโดยรู้ว่าเป้าหมายสุดท้ายคือการที่เรายังคงมีความยืดหยุ่นและความกระฉับกระเฉงเมื่ออายุมากขึ้น และคำพูดที่สร้างแรงจูงใจของผมก็คือ ท้าทายตัวเองทุกวัน และเราจะได้ผลลัพธ์ที่ดีเป็นรางวัลในที่สุด
เรียบเรียง เดวิน กอร์ดอน
ภาพถ่าย เปาลา กูดักกี
แปล ศรรวริศา เมฆไพบูลย์