เช้าอากาศปลอดโปร่งวันหนึ่งของเดือนมกราคมที่มาเนาส์ เมืองท่าของบราซิลซึ่งแวดล้อมไปด้วยป่าดิบชื้น ฉันกับนักกีฏวิทยากลุ่มหนึ่งแยกย้ายกันไปซื้อข้าวของในซูเปอร์มาร์เก็ตเพื่อใช้ระหว่างการสำรวจใน ป่าแอมะซอน ยี่สิบนาทีต่อมา ระหว่างเข้าแถวรอจ่ายเงิน เห็นได้ชัดเจนว่า เรามีความคิดแตกต่างกันเกี่ยวกับสิ่งที่จะไปทำ
ฉันได้ถั่วลิสง ลูกเกด และสเปรย์กันแมลง ส่วนนักกีฏวิทยาซึ่งทุกคนเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านแมลงวัน (dipterist) ซื้อผักผลไม้ช้ำๆถุงใหญ่ เนื้อไก่ใกล้หมดอายุหลายถาด และเนื้อปลาพีค็อกแบสเป็นชิ้นๆห่ออยู่ในพลาสติกใส
“ผมขอมะเขือเทศช้ำที่สุดที่มีในร้าน มันฝรั่งและหัวหอมเอาแบบยิ่งเน่ายิ่งดี แมลงวันชอบของแบบนั้นแหละครับ” ดัลตง ดี โซซา อามอริง ศาสตราจารย์ด้านกีฏวิทยาจากมหาวิทยาลัยเซาเปาลู บอก
อามอริงเล่าว่า ผู้เชี่ยวชาญด้านแมลงวันมักใช้อาหารเน่าเหม็นเป็นเหยื่อล่อสำหรับกับดักบนพื้นดิน ซึ่งงานวิจัยส่วนใหญ่ของพวกเขามุ่งเน้น แต่ในการสำรวจครั้งนี้ เขาและเพื่อนร่วมงาน ได้แก่ ไบรอัน บราวน์ ภัณฑารักษ์แผนกกีฏวิทยาที่พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติวิทยาของลอสแอนเจลิสเคาน์ตี สตีเวน มาร์แชลล์ ศาสตราจารย์ กิตติคุณจากมหาวิทยาลัยเกวลฟ์ในออนแทรีโอ จูเซ อัลเบร์ชีโน ราฟาเอล จากสถาบันวิจัยป่าแอมะซอนแห่งชาติ (อินปา) และผู้ช่วยวิจัยอีกสองคน มีภารกิจใหม่ที่แตกต่างออกไป
เรามุ่งหน้าไปทางตะวันตกเฉียงเหนือเป็นเวลาสองชั่วโมงสู่หอคอยเหล็กสูง 40 เมตรที่สร้างขึ้นในผืนป่าบริสุทธิ์ของป่าดิบชื้น หอคอยซึ่งสร้างเมื่อปี 1979 นี้ใช้วัดการแลกเปลี่ยนคาร์บอนไดออกไซด์ระหว่างต้นไม้กับบรรยากาศ จนไม่นานมานี้ มันยังเป็นสถานที่สำหรับการทดลองทางกีฏวิทยาแนวทางใหม่ด้วย
ผู้เชี่ยวชาญด้านแมลงวันสงสัยมาหลายปีแล้วว่า ชนิดพันธุ์แมลงวันที่อาศัยอยู่ตามพื้นป่าแอมะซอนแตกต่างจากชนิดที่พบบนต้นไม้สูง แต่ไม่มีใครทราบว่าแตกต่างกันอย่างไร
หลังจากไปทำการทดลองอื่นที่หอคอยหลายครั้ง ราฟาเอลเริ่มคิดว่า ถ้าเขาใช้หอคอยหาคำตอบจะเป็นอย่างไร ในปี 2017 เขาวางกับดักแมลงห้าอันที่ระดับความสูงแตกต่างกันบนหอคอย เริ่มจากระดับพื้นดิน แล้ววางห่างกันแปดเมตรสูงขึ้นไปเรื่อยๆจนถึงระดับ 32 เมตร เขาหวังว่าวิธีนี้จะเผยความรู้ความเข้าใจใหม่ๆเรื่องการแบ่งระดับความสูงของแมลงในผืนป่า
สองสัปดาห์ต่อมา ราฟาเอลกลับมาพร้อมอามอริง และดีใจที่พบว่ากับดักเต็มไปด้วยแมลง เมื่อทั้งสอง ส่งตัวอย่างแมลงไปให้เพื่อนร่วมวิจัยตรวจสอบอย่างละเอียดมากขึ้น พวกเขาก็ยิ่งตื่นเต้น ในบรรดาแมลงวันกว่า 16,000 ตัวที่เก็บรวบรวมได้ในสองสัปดาห์ มีนับพันชนิดที่แม้แต่ผู้เชี่ยวชาญยังไม่สามารถจำแนกได้ทันที
เมื่อพูดถึงอาณาจักรสัตว์ แมลงเปรียบเหมือนห้วงทะเลลึกของโลก กล่าวคือมีส่วนที่นักวิทยาศาสตร์ยังไม่รู้จักอีกมากมายมหาศาล
สถาบันสมิทโซเนียนลงความเห็นว่า “ชนิดพันธุ์แมลงที่ยังไม่ได้รับการจำแนก (ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์แล้ว) มีมากกว่าชนิดพันธุ์แมลงที่ตั้งชื่อแล้วเสียอีก” แมลงวันมีความหลากหลายมากเป็นพิเศษ โดยได้รับการจำแนกแล้วกว่า 124,000 ชนิด แต่นักวิทยาศาสตร์คาดว่ายังมีอีกนับไม่ถ้วนรอคอยการค้นพบอยู่
ป่าแอมะซอนเป็นบ้านของสิ่งมีชีวิตอย่างน้อยร้อยละสิบของความหลากหลายทางชีวภาพเท่าที่รู้จักของโลก และมีแมลงนับแสนชนิด แต่เราอยู่ในช่วงเวลาอันไม่แน่นอนของป่าดิบชื้นและหมู่แมลง
การศึกษาเมื่อปี 2019 ชี้ว่า ในอีกไม่กี่ทศวรรษข้างหน้า ชนิดพันธุ์แมลงประมาณหนึ่งในสามจะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ เพราะสูญเสียถิ่นอาศัยจากการทำเกษตรแบบเข้มข้น มลพิษจากยาฆ่าแมลงและปุ๋ยเคมี การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตลอดจนปัจจัยอื่นๆ
แม้จะเป็นเรื่องธรรมดาที่นักวิทยาศาสตร์บังเอิญพบแมลงชนิดใหม่ในป่าแอมะซอน แต่ปริมาณแมลงวันหน้าตาไม่คุ้นเคยที่จับได้ในกับดักของราฟาเอลบนหอคอยนั้นน่าประหลาดใจมาก “เหมือนกับพวกเขาค้นพบทวีปใหม่ในแง่ระดับความใหม่เลยละครับ” บราวน์กล่าว
ยิ่งไปกว่านั้น หลายชนิดพบในกับดักที่วางไว้สูงจากระดับพื้นดินขึ้นไปเท่านั้น “การพบสัตว์ต่างชนิดที่แยกอาศัยอยู่ในเรือนยอดไม้นั้นน่าอัศจรรย์ครับ” อามอริงบอกในเวลาต่อมา “เกือบสองในสามของความหลากหลายของแมลงวันพบในกับดักที่ระดับแปดถึง 32 เมตร แต่ไม่พบที่ระดับพื้นดิน นั่นหมายถึงสิ่งที่จะสูญเสียไปอย่างมากมาย เมื่อต้นไม้ใหญ่ถูกตัดโค่น”
ดูเหมือนว่าแมลงวันลึกลับหลายชนิดอยู่ในวงศ์แมลงวันหลังค่อม ซึ่งเป็นแมลงหลังโก่งขนาดเท่าเม็ดเกลือ บางชนิดเป็นปรสิตที่วางไข่ในตัวผึ้ง มด และแมลงอื่นๆ
บราวน์เป็นผู้เชี่ยวชาญเรื่องวงศ์แมลงวันหลังค่อมชั้นแนวหน้าคนหนึ่งของโลก เขารู้ว่าจำเป็นต้องเห็นแมลงวันหลังค่อมชนิดใหม่เหล่านี้ในธรรมชาติด้วยตนเอง และอย่างเร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ “ผมคิดอยู่เสมอว่าอีกนิดเดียว เราจะสูญเสียสิ่งมีชีวิตหลายชนิดไปเพราะกิจกรรมการเกษตร” เขาพูดเศร้าๆ
เรื่อง เฮลีย์ โคเฮน กิลลิแลนด์
ภาพถ่าย เครก คัตเลอร์ และ ไบรอัน บราวน์
สามารถติดตามสารคดี ตามหาแมลงกลางพงพนา ฉบับสมบูรณ์ได้ที่นิตยสารเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย เดือนเมษายน 2564
สามารถสั่งซื้อได้ที่ https://www.naiin.com/category?magazineHeadCode=NG&product_type_id=2
