เมื่อ 63 ปีที่แล้ว นายวี.เอ็ม. กุลกานี ผู้แทนองค์การสหพันธ์เพื่อสวัสดิภาพเด็กระหว่างประเทศแห่งสหประชาชาติ เชิญชวนให้ประเทศต่างๆ เห็นความสำคัญและความต้องการของเด็กและกระตุ้นให้เด็กตระหนักถึงบทบาทของตนด้วย รัฐบาลในยุคนั้นจึงจัดให้มีคณะกรรมการจัดงานวันเด็กแห่งชาติ ทำหน้าที่ประสานงานกับหน่วยงานต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐบาล รัฐวิสาหกิจ และเอกชน กำหนดให้มีการเฉลิมฉลองวันเด็กแห่งชาติทั้งในส่วนกลางและภูมิภาค ในยุคนั้นงานวันเด็กแห่งชาติจัดในวันจันทร์แรกของเดือนตุลาคม แต่พอถึง พ.ศ. 2508 ก็เปลี่ยนมาเป็นวันเสาร์ที่สองของเดือนมกราคม เพื่อความสะดวกของผู้ปกครองและเป็นช่วงที่อากาศดีกว่าช่วงฤดูฝนอย่างเดือนตุลาคม
เขาดินหรือสวนสัตว์ดุสิตเป็นหน่วยงานราชการที่จัดงาน วันเด็ก ซึ่งได้รับความนิยมจากเด็กและพ่อแม่ผู้ปกครองตลอดมา แต่รู้กันหรือไม่ว่า เขาดินที่เปิดทุกวันและเนืองแน่นโดยเฉพาะวันเด็กนี้ มีความเป็นมาอย่างไรประวัติคร่าวๆ ของ เขาดินหรือสวนสัตว์ดุสิตแห่งนี้ย้อนไปถึงสมัยรัชกาลที่ 5 โดยมีจุดเริ่มต้นจากความต้องการสร้างสวนพฤกษชาติในเขตพระราชวังสวนดุสิต
ต่อมาในรัชสมัยของรัชกาลที่ 7 มีพระราชดำริที่จะทำนุบำรุงสวนพฤกษชาติแห่งนี้ให้กว้างขวาง และดีกว่าที่เป็นอยู่รวมถึงเปิดให้ประชาชนมาเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจด้วย เขาดินในตอนแรกจึงมีสถานะเป็นสวนสาธารณะไม่ใช่สวนสัตว์ดังปัจจุบัน จนกระทั่งต่อมาทางเทศบาลกรุงเทพฯ ริเริ่มย้ายเอาสัตว์บางชนิดจากสวนอื่นๆ มาอาศัยที่นี่ รวมถึงขอให้ทางสำนักพระราชวังส่งช้างหลวงเพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้มีโอกาสชม สวนสัตว์ดุสิตจึงได้ฤกษ์เปิดตัวในฐานะสวนสัตว์แรกของไทยเมื่อวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2481
(ชมภาพเก่าที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของเขาดินได้ ที่นี่ )
เอ่ยถึง เขาดินแล้ว ต้องเอ่ยถึงตำนานคู่เขาดินอย่าง ฮิปโปโปเตมัสที่ชื่อ แม่มะลิขวัญใจที่ใครๆ มาเขาดินก็ต้องมาชม ปัจจุบันแม่มะลิอายุ 52 ปีแล้ว และได้ชื่อว่าเป็นฮิปโปโปเตมัสที่มีอายุมากที่สุดในประเทศไทยเจ้าหน้าที่สวนสัตว์เคยบอกว่าหากแม่มะลิเป็นคน จะมีอายุเทียบเท่ากับ 100 ปีเพราะปกติแล้วฮิปโปโปเตมัสมีอายุขัยแค่ราว40 ปีเท่านั้น แม่มะลิให้กำเนิดลูกหลานฮิปโปไปแล้วมากมาย ทุกวันนี้ถึงจะแก่ขึ้น นอนเยอะขึ้น แต่ แม่มะลิ ยังคงต้อนรับเด็กๆ ที่มาเที่ยวเขาดินอย่างดีทุกครั้ง ในฐานะตำนานตลอดกาลของเขาดิน
(ที่ต่างประเทศเองก็มีฮิปโปโปเตมัสขวัญใจ ต่างกันที่ตัวนั้นชื่อ ฟิโอนา)
เมื่อปี 2561 วันเด็กที่เขาดินคนแน่นขนัดกว่าทุกปี ส่วนหนึ่งเป็นเพราะเขาดินกำลังจะย้ายไปยังสถานที่ตั้งแห่งใหม่ แม่มะลิยังคงทำหน้าที่สร้างรอยยิ้มและเสียงหัวเราะให้เด็กๆ ได้สมกับที่เป็น แม่มะลิ ฮิปโปขวัญใจมหาชน
เอกรัตน์ ปัญญะธารา บรรณาธิการภาพของ เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิกฉบับภาษาไทย ได้ไปเก็บภาพแม่มะลิกับเด็ก กล่าวว่า “ผมไม่แน่ใจว่า นี่จะเป็นวันเด็กปีสุดท้าย ก่อนที่เขาดินจะย้ายจากสถานที่ตรงนี้หรือเปล่า แต่ แม่มะลิ และสัตว์น้อยใหญ่ของ เขาดิน ได้ทำหน้าที่ของพวกมันที่นี่ในวันเด็กเหมือนเช่นทุกปีที่ผ่านมา แม่มะลิ เองเป็นฮิปโปแก่มากแล้ว แต่เธอก็ยังคงสร้างความสนุกสนานและตื่นเต้นให้เด็กๆ ได้เสมอครับ”
เรื่อง กองบรรณาธิการเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก
ภาพ เอกรัตน์ ปัญญะธารา
อ่านเพิ่มเติม : ชมฝีมือการวาดแผนที่ของเด็กๆ ที่ชนะการประกวดระดับโลก, สรรพสัตว์ในสวนสัตว์ซีเรียเอาตัวรอดจากเมืองที่ล่มสลายอย่างไร