ในปี 2016 คริสเตน เซคาลา (Kristen Cecala) นักนิเวศวิทยา และเพื่อนร่วมงานได้เฝ้าดูซาลาแมนเดอร์ท้องดำ (Desmognathus amphileucus) ที่มาจากลำธารแอปพาเลเชียน ซึ่งตั้งอยู่ในเทือกเขาชื่อเดียวกันในทวีปอเมริกาเหนือ
สัตว์ตัวเล็ก ๆ เหล่านี้ที่มีขนาดไม่ถึงฝ่ามือกลับพุ่งเข้าใส่กันในตู้ฟักไข่ของห้องทดลอง เพื่อปกป้องอาณาเขตของตัวเองจากศัตรู พวกมันดุร้ายมากจนนักวิทยาศาสตร์ต้องตั้งชื่อเล่นให้ว่า “Salamander fight club” อย่างไรก็ตามทีมวิจัยพบว่าเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้นเตะระดับ 25°C ซึ่งสูงกว่าอุณหภูมิที่มันอาศัยอยู่ปกติมาก ซาลาแมนเดอร์เหล่านี้ก็ก้าวร้าวกว่าปกติถึง 4 เท่า
“โดยรวมแล้วเราสังเกตเห็นพฤติกรรมก้าวร้าวเพิ่มขึ้น 3.8 เท่า ณ อุณหภูมิที่อุ่นที่สุด นอกจากนี้เรายังพบว่าสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่ที่สุด มักจะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวบ่อยที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กที่สุด” ทีมวิจัยเขียนไว้ในรายงานที่เผยแพร่บนวารสาร Freshwater Science
แต่ประเด็นสำคัญอยู่ที่ ซาลาแมนเดอร์ไม่ใช่สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวที่มีพฤติกรรมก้าวร้าว งานวิจัยแสดงให้เห็นว่าสัตว์อีกหลายชนิดก็มีแนวโน้มที่จะก้าวร้าวมากขึ้นเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น
งานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Nature ปี 2023 ระบุว่า สุนัขจะ ‘กัด’ มากขึ้นถึงร้อยละ 11 ในวันที่มีระดับรังสียูวีสูงขึ้น ร้อยละ 4 ในวันที่อากาศร้อน และ 3 เปอร์เซ็นในวันที่มีระดับโอโซนสูงขึ้น ขณะที่จะลดลงเล็กน้อย (1 เปอร์เซ็น) ในวันที่มีฝนตกหนัก
“สุนัขหรือปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสุนัข จะมีความก้าวร้าวมากขึ้นในวันที่อากาศร้อน แดดจ้า และมีหมอกควัน” ผู้เขียนงานวิจัยสรุป “ภาระทางสังคมจากความร้อนจัดและมลพิษทางอากาศ ทำให้เกิดความก้าวร้าวของสัตว์”
อากาศร้อนไม่ได้ทำให้แค่สัตว์ที่อยู่บนบกก้าวร้าวขึ้นเท่านั้น แม้แต่ในน้ำเองก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน งานวิจัยในปี 2024 ของ เอริน ฟรานซิสปิลไล (Erin Francispillai) นักชีววิทยาน้ำจืดและเพื่อนร่วมงานของเธอได้นำลูกปลาซิวจมูกทู่ (Pimephales notatus) เข้าไปอยู่ในตู้ปลาที่มีอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงจาก 18°C เป็น 24°C ภายใน 1 วัน
ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงที่เลียนแบบสถานการณ์เมื่อมีการตัดต้นไม้ที่ให้ร่มเงาออกไปจากการตัดไม้ทำลายป่า เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น ปลาตัวเล็กก็จะมีพฤติกรรมก้าวร้าวต่อปลาตัวใหญ่มากขึ้น “พวกมันกัดกันแทบตาย” ฟรานซิสปิลไล บอก
ยิ่งไปกว่านั้นการศึกษาในปี 2023 ของ แพทริค คราพฟ์ (Patrick Krapf) นักนิเวศวิทยา ได้รายงานไว้ว่าแมลงเองก็ยังได้รับผลกระทบ มดสายพันธุ์ Tetramorium alpestre ที่อาศัยอยู่ในเขตเทือกเขาแอลป์ มีแนวโน้มที่จะเป็นศัตรูมากกว่าในตอนที่อุณหภูมิอบอุ่นขึ้น
“พวกมันจะเริ่มต่อสู้กับอย่างจริงจัง เหมือนกับมีการแย่งชิง” คราพฟ์ เล่า
มีคำฺอธิบายหลายอย่างที่เป็นไปได้ เช่น ความอบอุ่นทำให้ระบบเผาผลาญของสัตว์ทำงานมากขึ้น ทำให้พวกมันใช้พลังงานมากขึ้น ซึ่งหมายความว่าต้องใช้แคลอรีมากขึ้น ทำให้สัตว์ที่มีอาณาเขตมีความก้าวร้าวมากขึ้นเพื่อหาอาหาร
“พวกมันอาจไม่ค่อยยอมให้ตัวอื่นเข้ามาในอาณาเขตของมัน โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่พวกมันรู้สึกว่าแคลอรีมีอยู่จำกัด” เซคาลา อธิบายถึงซาลาแมนเดอร์ที่ศึกษา
ขณะที่แมลงดูจะมีคำอธิบายที่ง่ายกว่านั้น นั่นคือ อาหารที่เป็นน้ำหวานจากเพลี้ยอ่อนที่ขับออกมา น้ำหวานนี้จะมีปริมาณมากขึ้นเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น ทำให้พวกมันมีพลังงานมากขึ้นในการแสดงพฤติกรรมต่าง ๆ เช่นการรุกรานหรือความก้าวร้าว
กลับกันสำหรับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหรือสัตว์เลือดอุ่น แม้จะมีระบบควบคุมอุณหภูมิร่างกายให้คงที่ แต่เมื่ออากาศร้อนขึ้น สิ่งมีชีวิตอย่างมนุษย์ก็ต้องใช้แคลอรีมากขึ้นเพื่อทำให้ร่างกายเย็นลง ทำให้แคลอรีที่ควรจะไปใช้เพื่อ ‘ควบคุม’ พฤติกรรมก้าวร้าวมีน้อยลง
คลาส ลินน์แมน (Clas Linnman) นักประสาทวิทยาจากโรงพยาบาล แมสซาชูเซตส์ เจเนอรัล ในบอสตัน ที่กำลังศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างความร้อนกับความก้าวร้าวในมนุษย์กล่าวว่า ความร้อนอาจทำให้รู้สึกไม่สบายตัวมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นจากการที่หัวใจเต้นเร็วขึ้น ความดันโลหิตสูงขึ้น เหงื่อออก และหายใจลำบากมากขึ้น สิ่งเหล่านี้ทำให้เกิดความเครียดเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน
“เราทุกคนล้วนเป็น (ผลผลิต) ของสิ่งแวดล้อมและชีววิทยาของเรา” เขา กล่าว ขณะที่ คิม ไมเดนบาวเออร์ (Kim Meidenbauer) นักประสาทวิทยาสิ่งแวดล้อมเสริมว่า “ความร้อนที่ทำให้รู้สึกไม่สบายตัวและเครียดนั้น ส่งผลต่อกระบวนการทางจิตวิทยาและสรีรวิทยาหลายอย่าง ซึ่งอาจนำไปสู่ความก้าวร้าวที่เพิ่มมากขึ้น”
สิ่งสำคัญกว่านั้นคือ ความร้อนไม่ได้ทำให้ร่างกายเปลี่ยนไปเท่านั้น แต่ยังมีผลต่อระบบนิเวศรอบข้างด้วยเช่นกัน
หากมดเริ่มก้าวร้าวมากขึ้น “พวกมันก็อาจกำจัดอาณานิคมอื่น ๆ ที่อยู่ใกล้เคียง ซึ่งเป็นสายพันธุ์เดียวกัน” คราพฟ์ กล่าว ซึ่งจะทำให้โครงสร้างเชิงพื้นที่ของอาณานิคมขยายใหญ่ขึ้น ในส่วนของปลา ความก้าวร้าวอาจำทให้พวกมันเกาะกลุ่มกันน้อยลง นักล่าก็สามารถจับปลาได้ง่ายขึ้น
สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำที่ต่อสู้กันก็จะรักษาระยะห่างจากกันมากขึ้น ท้ายที่สุดความหนาแน่นของประชากรก็น้อยลง และทำให้พวกมันเสี่ยงต่อจำนวนประชากรลดลง
สืบค้นและเรียบเรียง
วิทิต บรมพิชัยชาติกุล
ที่มา
https://www.journals.uchicago.edu