ปฏิเสธไม่ได้ว่า หมีแพนด้า เป็นสิ่งมีชีวิตที่น่ารักจนอยากจะเข้าไปกอด แต่ความน่ารักไม่ใช่เพียงสิ่งเดียวที่ทำให้ Ami Vitale ช่างภาพหญิงจากสหรัฐฯ ตกหลุมรักพวกมัน และในความเป็นจริงภารกิจถ่ายภาพหนึ่งในสัตว์ที่โด่งดังที่สุดของโลกให้แก่เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิกนี้ ค่อนข้างที่จะท้าทายเอามากๆ
ตลอดช่วงระยะเวลา 3 ปี Vitale มีโอกาสเดินทางไปเยี่ยมศูนย์ดูแลแพนด้าที่ดำเนินงานโดย ศูนย์ศึกษาวิจัยและอนุรักษ์แพนด้ายักษ์ในจีน โดยมีสำนักงานใหญ่ตั้งอยู่ที่อุทยานแห่งชาติ Wolong เมือง Wenchuan และในเมือง Bifengia มณฑลเสฉวน
“ตรงกันข้ามกับหมีแพนด้าที่เราเห็นในสวนสัตว์ ในการ์ตูน หรือสื่ออื่นๆ แพนด้าดูเป็นสัตว์ตลกเฮฮา แต่อันที่จริงพวกมันค่อนข้างเข้าใจยาก” Vitale กล่าว ที่อุทยานแห่งชาติ Wolong สถานที่ซึ่งแพนด้าอาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติขนาดใหญ่ ดังนั้นความท้าทายก็คือการรอให้พวกมันปรากฏตัวออกมา บางทีอาจเป็นหลังต้นไผ่ หรือเหนือยอดไม้
เป้าหมายของศูนย์อนุรักษ์แพนด้าเหล่านี้คือการปล่อยแพนด้าที่เกิดในศูนย์ให้สามารถใช้ชีวิตต่อไปได้เองตามธรรมชาติ นั่นหมายความว่าขั้นตอนการปฏิบัติงานจำเป็นต้องให้แพนด้าหลีกเลี่ยงการติดต่อกับมนุษย์ให้มากที่สุด ข้อกำหนดนี้ทำให้การทำงานของ Vitale ยากเข้าไปอีกขั้น ช่างภาพหญิงต้องสวมชุดแพนด้า พร้อมด้วยหน้ากาก และกลบกลิ่นกายด้วยปัสสาวะและอุจจาระของแพนด้า นั่งรอเช้าจรดเย็นกว่าโมเมนท์ที่ใช่จะปรากฏขึ้น ซึ่งการปลอมตัวในลักษณะนี้จะทำให้แพนด้าคิดว่า Vitale คือหมีแพนด้าที่มีรูปร่างแปลกออกไป
เผชิญหน้ากับความท้าทาย
ที่ศูนย์วิจัย Bifengxia ซึ่งเป็นทั้งสถานที่เพาะพันธุ์ และศูนย์ดูแลด้วย เอื้อโอกาสให้ช่างภาพสร้างปฏิสัมพันธ์กับแพนด้ามากกว่า อย่างไรก็ดีบรรดาเจ้าหน้าที่ยังคงให้ความสำคัญกับความเป็นอยู่ที่ดีของแพนด้ามากกว่าภาพถ่ายสวยๆ
“มันไม่ใช่แค่ความพยายามเข้าถึง และทำให้คนท้องถิ่นเชื่อใจ” Vitale กล่าว “แต่ความยากยังรวมถึงการทำงานกับสัตว์ป่าด้วย ลูกแพนด้าเหล่านี้เปราะบางมาก แต่พอผ่านไปหกเดือนพวกมันก็มีเขี้ยวเล็บงอกขึ้นมา”
“ยังไงพวกมันก็ยังเป็นหมี” Vitale เล่า
ขณะนี้ภาพถ่ายบันทึกประสบการณ์ตลอดสามปี รวมไปถึงบทเรียนที่เธอได้รับจากการทำงานร่วมกับแพนด้า ถูกรวบรวมและตีพิมพ์ลงในหนังสือ “Panda Love: the Secret Lives of Pandas”
เมื่อสิ่งนั้นมีคุณค่ามากพอที่จะบันทึกเป็นภาพถ่าย คุณจะยอมเฝ้ารอ Vitale นึกถึงช่วงเวลาที่เธอต้องรอแพนด้าอยู่นานสองวันสองคืนเต็มโดยที่ยังไม่มีเหตุการณ์ใดๆ เกิดขึ้น เพื่อเก็บช่วงเวลาการออกลูกของแม่แพนด้า จนในที่สุด “ฉันสังเกตเห็นอะไรบางอย่างแปลกไป เลยเตรียมพร้อมที่จะถ่ายภาพ แล้วลูกแพนด้าก็ออกมาส่งเสียงกรีดร้องดังลั่น มันเกิดขึ้นเร็วมาก”
“แค่ไม่กี่วินาทีเท่านั้น” เธอเล่า “จากนั้นเจ้าหมิงหมิง (แม่แพนด้า) ก็จับลูกใส่ปาก และหันหลังให้เรา”
การได้เห็นแพนด้าออกลูก เป็นภาพที่ Vitale ประทับใจมาก “ในตอนที่เริ่มโปรเจค ฉันไม่ใช่คนที่คลั่งไคล้แพนด้า แต่หลังจากได้ใช้เวลาอยู่กับพวกมัน ตอนนี้ฉันรู้แล้วว่าทำไมผู้คนจึงพากันรักมัน”
ปฏิสัมพันธ์กับสัตว์
ระหว่างการทำโปรเจค Vitale ยกย่องสัตว์เหล่านี้ ในฐานะที่พวกมันไม่ได้มีดีแค่น่ารักเท่านั้น แต่ที่เธอชื่นชอบคือปฏิสัมพันธ์ที่พวกมันมีตามธรรมชาติ
“แพนด้าขโมยหัวใจฉันไปเลย ยิ่งในตอนที่คุณตระหนักได้ว่าเจ้าสัตว์หน้าขนเหล่านี้มันช่างมหัศจรรย์, ลึกลับ และมีคุณค่ามากมาย” เธอกล่าว
หมีแพนด้าตามธรรมชาติมีถิ่นอาศัยเพียงแห่งเดียวบนโลก คือบริเวณเทือกเขาทางตอนกลางของจีน พวกมันเป็นสัตว์สันโดษ และจะอยู่เป็นคู่ก็ต่อเมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์เท่านั้น แพนด้าวิวัฒนาการมาเป็นหลายล้านปี เพื่อให้ระบบย่อยอาหารของมันสามารถดึงสารอาหารจากพืชท้องถิ่นได้ นั่นคือต้นไผ่ ทว่านั่นหมายถึงหากสูญเสียถิ่นที่อยู่ไป นี่ก็เป็นการคร่าชีวิตแพนด้าเช่นกัน
ชีวิตที่พึ่งพาใบไผ่เพียงอย่างเดียว และประชากรที่กำลังลดจำนวนลงเรื่อยๆ จากการสูญเสียถิ่นอาศัยส่งผลให้แพนด้าถูกขึ้นทะเบียนเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ในทศวรรษ 1900 และตลอดการทำงานที่ผ่านมาของหน่วยงานจีน ในที่สุดเมื่อปี 2016 ที่ผ่านมา สถานะของพวกมันก็หลุดพ้นจากการเสี่ยงสูญพันธุ์ มาอยู่ที่ระดับเปราะบางต่อการสูญพันธุ์ (vulnerable) แทน โดยองค์กรระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ หรือ IUCN ท่ามกลางปัญหาการบุกรุกถิ่นอาศัยตามธรรมชาติของแพนด้าที่ยังคงเกิดขึ้น ในขณะเดียวกันอีกหนึ่งปัญหาใหญ่ก็คือ หมีแพนด้าเป็นสัตว์ที่มีลูกน้อย และมีลูกยาก
Vitale เล่าความประทับใจที่เกิดขึ้นในวันสุดท้ายของการทำงานตลอดสามปี ตอนนั้นเธออยู่ที่อุทยาน Wolong กำลังพยายามถ่ายภาพของแม่แพนด้ากับลูกน้อย “ลูกแพนด้าหลับตลอดเวลา หรือไม่แม่ของมันก็พยายามซ่อนมันเอาไว้ ฉันคิดเอาว่าวันสุดท้ายคงพอแค่นี้แล้ว แต่ก่อนที่จะจากไป แม่แพนด้าก็เอาลูกเข้าปาก มันปีนขึ้นไปบนเนินเขา ก่อนจะคายลูกน้อยใส่อุ้งมือและชูขึ้นมา คล้ายกับว่าต้องการโชว์ให้ฉันดู จากนั้นมันก็เดินกลับมายังที่เดิม”
บางทีเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอาจเป็นเพียงความบังเอิญ แต่สำหรับ Vitale นี่คือปฏิสัมพันธ์ทางอารมณ์และจิตวิญญาณที่แพนด้าแสดงให้มนุษย์เห็น ทั้งยังกระตุ้นให้เราตระหนักถึงตัวเราเอง หากเรารักแพนด้าแล้วก็ต้องกล้าที่จะลุกขึ้นมาปกป้องพวกมันด้วย ในฐานะสิ่งมีชีวิตร่วมโลก “และการปกป้องธรรมชาติก็เทียบเท่ากับการปกป้องตัวเราเองด้วย” Vitale กล่าว
เรื่อง Alexa Keefe
ภาพ Ami Vitale
อ่านเพิ่มเติม