อาร์โทพอดหรือสัตว์ขาปล้องเป็นกลุ่มสัตว์ที่มีความหลากหลายที่สุดในอาณาจักรสัตว์ โดยเฉพาะแมลงซึ่งสามารถปรับตัวให้อยู่ได้ในระบบนิเวศแตกต่างกันมากมายทั้งในน้ำและบนบก ความเก่งกาจรอบตัวของอาร์โทพอดส่วนใหญ่ได้มาจาก ไคทิน (chitin) สารที่ใช้สร้างเกราะหุ้มร่างกาย รวมถึงปีก และอวัยวะที่มีความยืดหยุ่นอื่นๆ เช่นเดียวกับเซลลูโลสที่พืชใช้สร้างผนังหุ้มเซลล์ ไคทินสร้างจากโมเลกุลของกลูโคส แต่ยังประกอบไปด้วยไนโตรเจน ทำให้เกิดโครงสร้างที่แข็งแรง
ไคทิน เป็นองค์ประกอบหลักของโครงร่างแข็งภายนอกของอาร์โทพอด ซึ่งวิวัฒน์ขึ้นเป็นครั้งแรกในสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ อาร์โทพอดสร้างไคทินขึ้นตั้งแต่ราว 550 ล้านปีก่อน ไคทินซึ่งหลั่งออกมาจากหนังกำพร้าจะรวมตัวกับสารประกอบอื่นๆ เพื่อสร้างผิวชั้นนอกสุดที่มีความมันวาวและกันน้ำได้เรียกว่า คิวติเคิล (cuticle)
ไคทินซึ่งเป็นวัสดุที่มีความแข็งอย่างน่าทึ่ง แต่ยืดหยุ่น ช่วยสร้างความแข็งแรงให้ขากรรไกรของแมลง สามารถตัดผ่านได้กระทั่งหินและโลหะ อีกทั้งให้ความยืดหยุ่นระหว่างส่วนต่างๆ ของร่างกายที่มีความแข็ง จึงช่วย ในเรื่องความเร็วและความคล่องแคล่ว เกล็ดเล็กๆ บอบบางที่ปกคลุมตัวแมลงอย่างผีเสื้อก็มีไคทินเช่นกัน ไคทินยังเป็น องค์ประกอบสำคัญของท่อหรือหลอดลมบางๆ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของระบบหายใจ และขนที่ดักจับละอองเรณู
ดูเหมือนว่าไคทินทำได้เกือบทุกอย่าง เว้นก็แต่ไม่สามารถทำให้โครงร่างแข็งภายนอกขยายตัว ดังนั้น เพื่อที่จะเจริญเติบโต อาร์โทพอดจึงต้องลอกคราบ พวกมันไม่มีทางเลือกอื่น นอกจากจะต้องยอมสลัดเกราะไคทินป้องกันตัว เพื่อแลกกับการเจริญเติบโตแม้เพียงน้อยนิด
เรื่อง โซเฟีย มักลอดสกี
ภาพถ่าย นิโกลา รัคเม
ติดตามสารคดี เกราะแมลง ฉบับสมบูรณ์ได้ที่นิตยสาร เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย เดือนตุลาคม 2565
สั่งซื้อนิตยสารได้ที่ https://www.naiin.com/product/detail/559422