บางทีประโยคที่คุณพูดกับคู่เดทว่า ‘วันนี้คุณดูดีที่สุดเลย’ อาจไม่ใช่ความรู้สึกที่แท้จริง แต่เป็น ‘Toxoplasma gondii’ บังคับให้คุณพูด
อาจฟังดูแปลกประหลาดแต่งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าเหตุการณ์เกิดขึ้นได้ในชีวิตจริง
งานวิจัยที่เผยแพร่ในวารสาร ‘สมอง, การรับรู้ และสุขภาพจิต’ (Brain, Cognition and Mental Health) เมื่อปี 2022 ได้ศึกษาปรสิตชนิดหนึ่งที่มีแมวเป็นพาหะ อาจก่อให้เกิดสภาวะทางระบบประสาทบางอย่างที่น่าแปลกใจนั่นคือ การทำให้โฮสต์ (Host) ของมันดูมีเสน่ห์ขึ้น
ยินดีต้อนรับสู่เทรนด์ความงามใหม่ที่ยอดแย่ที่สุด
ปรสิตชนิดนี้มีเชื่อว่า Toxoplasma gondii (T. gondii) มันเป็นปรสิตขนาดเซลล์เดียวที่แมวเป็นผู้แพร่กระจาย จากข้อมูลของกรมควบคุมโรคติดต่อของสหรัฐอเมริกา (CDC) ระบุว่า แค่ในสหรัฐฯ เพียงประเทศก็อาจมีผู้ติดเชื้อปรสิตนี้กว่า 40 ล้านคน และเป็นไปได้ว่าจำนวนนี้อาจถึงหลักร้อยล้านคนทั่วโลก
แต่สิ่งที่น่าแปลกใจคือเมื่อมันเข้าไปยังร่างกายมนุษย์แล้ว มักจะไม่แสดงอาการอะไรเลย หรืออาจมีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ทว่าก็ยังคงอันตรายต่อผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับภูมิคุ้มกันบกพร่องจนอาจถึงแก่ชีวิตได้ เมื่อมนุษย์ที่เป็นโฮสต์ติดเชื้อแล้ว ปรสิตชนิดนี้ก็สามารถแพร่กระจายต่อไปได้ผ่านเพศสัมพันธ์ต่อไปได้
“… เป็นที่ทราบกันดีว่า Toxoplasma gondii จำเป็นต้องเข้าถึงโฮสต์ที่แน่นอนของมัน (โดยปกติจะเป็นแมวบ้านหรือสมาชิกตัวอื่นในตระกูล Felidae) เพื่อสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ” จาเวียร์ บอร์ราซ-เลออง (Javier Borráz-León) จากมหาวิทยาลัยเตอร์คูในฟินแลนด์กล่าว
“และวิธีหนึ่งที่มีประสิทธิภาพที่สามารถได้ก็คือการบงการพฤติกรรมของโฮสต์ ดังที่อธิบายไว้สำหรับ ‘ปรากฏการณ์ดึงดูดรุนแรง’’ ซึ่งการติดเชื้อทอกโซพลาสมาขจัดความรังเกียจของหนูต่อปัสสาวะแมว” เขาเสริม ซึ่งหมายความว่าหนูจะเข้าใกล้กลิ่นแมวมากขึ้นเพื่อที่ปรสิตจะสามารถแพร่ไปยังแมวต่อได้
หากลองนึกภาพว่าคุณกำลังติดเชื้อปรสิตโดยไม่รู้ตัว และมันต้องการให้คุณมีเพศสัมพันธ์กับคนอื่น เพื่อย้ายตัวเองไปยังโฮสต์ใหม่ ปรสิตตัวนี้คงสนใจที่จะทำอย่างแน่นอน และหนึ่งในวิธีนั้นคือการช่วยให้คุณมีเสน่ห์ทางร่างกายมากที่น่าดึงดูดขึ้นสำหรับคนอื่น ๆ และสร้างความต้องการมีเพศสัมพันธ์ที่สูงขึ้น ซึ่งสมเหตุสมผลตามจุดประสงค์ที่เกิดขึ้นกับหนู
ไม่เพียงแค่นั้น หากการเปลี่ยนแปลงยังมีประโยชน์อีกอย่างคือทำให้คู่ผสมพันธุ์ไม่รู้ว่าอีกฝ่าย ‘ติดเชื้อ’ อยู่ เพราะไม่มีสิ่งมีชีวิตไหนต้องการผสมพันธุ์กับคู่ไม่แข็งแรง ปรสิตจึงจัดการกับสิ่งที่นักวิทยาศาสตร์เรียกว่า ‘สมมติฐานบ่งชี้การติดเชื้อ’ ได้อย่างอยู่หมัด
“เป็นไปได้ที่จะคิดว่า Toxoplasma gondii อาจสร้างการเปลี่ยนแปลงฟีโนไทป์ (Phenotype: ลักษณะทางพันธุกรรมที่แสดงออกมา) บางอย่างเพื่อเพิ่มความน่าดึงดูดใจของโฮสต์ ซึ่งในขณะเดียวกันก็จะเพิ่มผลประโยชน์ที่เกี่ยวข้องกับการแพร่เชื้อของปรสิต” บอร์ราซ-เลอองกล่าว
“อันที่จริงแล้ว มีการสังเกตว่าหนูตัวผู้ในการทดลองที่ติดเชื้อ Toxoplasma gondii มีการเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมนเทสโทสเทอโรนอยู่บ้าง อีกทั้งยังมีเสน่ห์ทางเพศมากกว่าและเป็นที่ชื่นชอบของตัวเมียที่ยังไม่ติดเชื้อให้เป็นคู่นอน ซึ่งสนับสนุนการตีความเชิงวิวัฒนาการของเรา ของผลลัพธ์”
แต่มันจะเกิดขึ้นแบบเดียวกันกับในมนุษย์หรือไม่ ทีมวิจัยต้องหาคำตอบด้วยศึกษามันใน 2 ระยะ
ระยะแรกของงานวิจัย ทางทีมได้ตรวจสอบความแตกต่างทางสรีรวิทยาและพฤติกรรมที่หลากหลายระหว่างผู้ติดเชื้อและผู้ไม่ติดเชื้อ ซึ่งรวมถึงการวัดความน่าดึงดูดใจ จำนวนคู่นอน ความสมมาตรของใบหน้า และดัชนีมวลกาย (BMI) ที่รายงานด้วยตนเอง
“ในระยะแรกของการศึกษา เราพบว่าผู้ชายที่ติดเชื้อ Toxoplasma มีความสมมาตรของใบหน้าสูงกว่าคนที่ไม่ติดเชื้อ ในขณะที่ผู้หญิงที่ติดเชื้อ Toxoplasma มีดัชนีมวลกาย (BMI) และมวลกาย (ในบริบทนี้คือน้ำหนัก) ที่ต่ำกว่า” บอร์ราซ-เลออง กล่าว
ไม่เพียงเท่านั้น “ผู้หญิงที่ติดเชื้อ Toxoplasma มีแนวโน้มที่ใบหน้าจะสมมาตรมากขึ้น มีการรับรู้ถึงความน่าดึงดูดใจของตนเองสูงกว่า (หรือความมั่นใจ) และมีจำนวนคู่นอนก่อนหน้ามากกว่าผู้หญิงที่ไม่ติดเชื้อ” เขาเสริม
นี่นับเป็นความประหลาดใจที่ยิ่งใหญ่สำหรับทีมงาน กล่าวคือพวกเขาค้นพบความแตกต่างทางฟีโนไทป์ที่เกี่ยวข้องกับปรสิตในมนุษย์ และในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย ซึ่งเป็นเรื่องที่ไม่มีใครคาดคิดมาก่อน เนื่องจากงานวิจัยก่อนหน้านี้ส่วนใหญ่ศึกษาอิทธิพลการติดเชื้อด้านฮอร์โมนและพฤติกรรมในผู้ชายมากกว่า
เมื่อทราบความแตกต่างที่เกิดขึ้นแล้ว ทีมวิจัยได้เข้าสู่ระยะที่สองของการศึกษา ด้วยการคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างประมาณ 200 คนให้ดูภาพถ่ายของผู้ติดเชื้อหรือไม่ติดเชื้อโดยที่ผู้เข้าร่วมไม่รู้ว่าใครติดเชื้อบ้าง และให้ลงคะแนนความน่าดึงดูดใจกับคะแนนประเมินด้านสุขภาพของคนในรูป
ผลลัพธ์ที่ได้คือ เมื่อไม่คำนึงถึงเรื่องเพศแล้ว ผู้ที่ติดเชื้อ T.gondii ได้รับการจัดอันดับอย่างต่อเนื่องว่ามีสุขภาพที่ดีและมีเสน่ห์มากกว่ากลุ่มที่ไม่ติดเชื้อ ซึ่งเป็นจริง ปรสิตทำให้โฮสต์ของมันดูดีขึ้นได้อย่างไม่น่าเชื่อ
แน่นอนว่า หากคุณอ่านมาไกลถึงตรงนี้ คงมีคำถามมากมายผุดขึ้นอยู่ในใจอย่าง ปรสิตจะทำให้คนดูมีเสน่ห์มากขึ้นได้อย่างไร? คำถามว่า “อย่างไร” ก็เกิดขึ้นกับทีมวิจัยด้วยเช่นกัน แต่พวกเขาก็ไม่แน่ใจว่าต้องตอบอย่างไร
“หลักฐานการทดลองในสัตว์ฟันแทะแสดงให้เห็นว่าผลกระทบเหล่านี้อาจมีผลต่อสารสื่อประสาทในสมอง ฮอร์โมนเพศและความเครียด” บอร์ราซ-เลออง กล่าว “ตัวอย่างเช่น มีการแสดงให้เห็นว่า Toxoplasma gondii สามารถเพิ่มการทำงานของเซโรโทนินเนอร์จิค (serotoninergic) และโดปามิเนอร์จิค (dopaminergic) ในสมองได้โดยตรงผ่านการเปลี่ยนแปลงการแสดงออกของยีน”
“นอกจากนี้ยังมีหลักฐานที่ชี้ให้เห็นว่าปรสิตสามารถเพิ่มการแสดงออกของ RNA ในตัวรับฮอร์โมนลูทิไนซิง (Luteinizing Hormone หรือ ฮอร์โมน LH) ซึ่งปรับเปลี่ยนการสังเคราะห์ฮอร์โมนเพศชาย ดังนั้นจึงเป็นไปได้ที่จะบอกว่าการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมและทางกายภาพที่พบในผู้รับการทดลองที่ติดเชื้อท็อกโซพลาสมา รวมถึงมนุษย์”
“อาจเชื่อมโยงกับผลกระทบของปรสิตนี้ต่อสถาปัตยกรรมของสมอง เช่นเดียวกับในการสังเคราะห์และการควบคุมสารสื่อประสาทและฮอร์โมนสเตียรอยด์ ” บอร์ราซ-เลออง เสริม
กระบวนการทั้งหมดนี้ยังคงเป็นเพียงสมมติฐานอยู่ในปัจจบัน แต่นอกจากคำที่ว่าปรสิตเหล่านี้สามารถเปลี่ยนรูปลักษณ์ของเราได้อย่างไร
ยังมีคำถามที่ใหญ่กว่านั้นที่เกี่ยวกับสิ่งที่ทำให้เรามีเสน่ห์นั่นคือ เมื่อเราพิจารณาว่า ‘ความสวยงาม’ ที่อยู่คู่กับวัฒนธรรมมนุษย์มาตลอดทั้งประวัติศาสตร์นั้น แท้จริงแล้วอาจเป็นผลที่เกิดขึ้นจากปรสิต? หรือพูดง่าย ๆ ว่า ปรสิตสร้างความงามที่เป็นสากลในมนุษย์?
“นี่เป็นคำถามที่ดีมาก!” บอร์ราซ-เลออง ตอบ “แม้ว่าความชอบของคู่ครองอาจผันผวนตามการเปลี่ยนแปลงของเงื่อนไขทางสังคมและนิเวศวิทยา แต่ก็มีหลักฐานที่บ่งชี้ว่าลักษณะทางฟีโนไทป์บางอย่างมีความน่าดึงดูด ‘ในระดับสากล’ ซึ่งเป็นกรณีของความสมมาตรของใบหน้า และมันมีความเป็นจริงสูงกว่าในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ Toxoplasma”
“นอกจากนี้ ข้อเท็จจริงที่ว่าในการศึกษาของเรา อาสาสมัครที่ติดเชื้อ Toxoplasma ได้รับการจัดอันดับว่าน่าดึงดูดและมีสุขภาพดีกว่าโดยผู้เข้าร่วมจากประเทศต่าง ๆ (เช่น ฟินแลนด์ อังกฤษ ฝรั่งเศส และเม็กซิโก) สนับสนุนสมมติฐานที่เสนอแนะว่าการเปลี่ยนแปลงบางอย่างที่เกิดจากปรสิตนี้อาจถูกมองว่ามีเสน่ห์แบบ ‘สากล’”
เอาล่ะ ยังมีคำถามอีกมากมายเกี่ยวกับปรสิตชนิดนี้และก็มีปัจจัยมากมายที่ได้รับการยืนยันแล้วว่าทำไมคุณถึงตกหลุมรักคนคนนี้ สำหรับบางคนอาจไม่เกี่ยวกับรูปร่างหน้าตา แต่สำหรับบางคนเป็นไปได้ว่าคำบอกรักที่คุณกล่าวในวันวาเลนไทน์ที่ผ่านมาอาจเป็นเพราะปรสิตสั่ง (ทางอ้อม) ให้คุณพูด แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าความรักไม่มีอยู่จริงซะหน่อย จริงไหม?
สืบค้นและเรียบเรียง วิทิต บรมพิชัยชาติกุล
ที่มา
https://peerj.com/articles/13122/
https://newatlas.com/science/parasite-physically-attractive-face-human-host/
อ่านเพิ่มเติม วิจัยใหม่เผย ปรสิตจาก ’แมว’ ทำให้มนุษย์มีความเห็นทางการเมืองแตกต่างกัน
