สุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ของกษัตริย์ราชวงศ์ที่ 18 แห่งอียิปต์ที่สูญหายไปถูกพบแล้ว ในพื้นที่ภูเขาธีบันทางตะวันตกของเมืองลักซอร์ หลังเคยพบมัมมีฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 เมื่อ 200 ปีก่อน
สำหรับ สุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ของราชวงศ์อียิปต์ผู้มั่งคั่งถูกค้นพบบริเวณหุบเขากษัตริย์ พื้นที่ซึ่งเป็นหลุมศพของกษัตริย์และราชวงศ์ในราชอาณาจักรใหม่ของอียิปต์ และเป็นส่วนหนึ่งของสุสานขนาดใหญ่ริมแม่น้ำไนล์ รวมถึงวิหารฝังพระศพของพระนางฮัตเชปซุต พระมเหสีและพระขนิษฐาต่างมารดาของฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 สุสาน
สุสานของพระองค์อยู่ห่างไปประมาณ 1 ไมล์ทางตะวันตกของหุบเขากษัตริย์ นับเป็นการค้นพบทางโบราณคดีครั้งสำคัญ หลังการขุดพบสุสานของกษัตริย์ตุตันคาเมนเมื่อปี 1922 โดยถือเป็นครั้งแรกในรอบกว่าศตวรรษที่นักโบราณคดีได้ก้าวเข้าไปในสุสานของฟาโรห์แห่งอียิปต์โบราณแห่งใหม่ และได้พบกับอักษรเฮียโรกลิฟิกอันเป็นเอกลักษณ์บนผนัง พร้อมร่องรอยภาพจิตรกรรมท้องฟ้าเลือนรางบนเพดานที่ถูกวาดขึ้นเมื่อหลายพันปีก่อน
ช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา กระทรวงการท่องเที่ยวและโบราณวัตถุของอียิปต์ ได้ประกาศว่า ทีมโบราณคดีร่วมระหว่างอังกฤษและอียิปต์ได้ค้นพบสุสานแห่งใหม่บริเวณเมืองลักซอร์ที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศอียิปต์ ซึ่งอาจเปลี่ยนความเข้าใจของนักวิชาการยุคใหม่เกี่ยวกับอาณาจักรอียิปต์โบราณในช่วงเวลาสำคัญของศตวรรษที่ 15 ก่อนคริสต์ศักราช
อย่างไรก็ตาม การค้นพบครั้งนี้ยังสะท้อนให้เห็นถึงวิวัฒนาการของวิชาอียิปต์วิทยาที่แตกต่างจากยุคศตวรรษที่ 19 และต้นศตวรรษที่ 20 ซึ่งโลกตะวันตกเคยตื่นตาตื่นใจกับข่าวขุมทรัพย์แห่งอารยธรรมโบราณนี้ เมื่อตอนที่มีการขุดพบสุสานกษัตริย์ตุตันคาเมน และยังถือเป็นครั้งแรกที่มีการขุดพบเครื่องเรือนสำหรับพิธีศพของฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 อีกด้วย
สุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ถูกค้นพบได้อย่างไร?
การค้นพบสุสานฟาโรห์ครั้งใหม่นี้ไม่ใช่สุสานกษัตริย์แห่งแรกที่ถูกค้นพบในอียิปต์นับตั้งแต่สุสานของตุตันคามุนในปี 1922 ตามที่หลายสื่อกล่าวอ้าง เนื่องจากที่ผ่านมามีการค้นพบสุสานของฟาโรห์สามพระองค์ที่มีพระชนม์ชีพเมื่อประมาณ 3,000 ปีก่อนในปี 1939 และ 1940 ท่ามกลางซากปรักหักพังในเมืองโบราณตานิส บริเวณดินแดนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ รวมถึงในปี 2014 ยังมีการค้นพบสุสานหลวงขนาดเล็กอีก 4 แห่ง ซึ่งเป็นของราชวงศ์อไบดอสที่ไม่เป็นที่รู้จักมากนัก
กระนั้น การขุดพบ สุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ครั้งนี้อาจกล่าวได้ว่าเป็นครั้งแรกในรอบ 100 ปี ที่มีการขุดพบสุสานหลวงแห่งแรกใกล้กับหุบเขากษัตริย์นับตั้งแต่การค้นพบสุสานของตุตันคามุน ซึ่งบริเวณหุบเขากษัตริย์เป็นที่ฝังพระศพของฟาโรห์ผู้ทรงอำนาจและพระบรมวงศานุวงศ์หลายพระองค์ในสุสานที่ถูกเจาะเข้าไปในหน้าผาทะเลทราย โดยหุบเขากษัตริย์เป็นส่วนหนึ่งของนครแห่งผู้วายชนม์หรือสุสานขนาดใหญ่ริมแม่น้ำไนล์และเมืองโบราณธีบส์ที่เคยเป็นเมืองหลวงของอียิปต์ในช่วงเวลาหนึ่ง รวมทั้งเคยเป็นศูนย์กลางการบูชาเทพเจ้าอามุนในยุคโบราณ (เทพเจ้าแห่งอากาศ ดวงอาทิตย์ ท้องฟ้า ราชาแห่งปวงเทพของอียิปต์โบราณและเป็นเทพประจำเมืองธีบส์ )
ทั้งนี้ นักโบราณคดีค้นพบทางเข้าสุสานแห่งนี้ครั้งแรกตั้งแต่เดือนตุลาคม ปี 2022 ระหว่างการสำรวจสุสานอีกแห่งที่ถูกเจาะเข้าไปในหน้าผาด้านบนของสุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ซึ่งต่อมาพบว่ามีทางที่นำไปสู่ตัวสุสาน แต่ช่วงแรกนักวิจัยส่วนหนึ่งเชื่อว่า สุสานนี้อาจเป็นของพระราชินีหรือพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นรอง กว่าพวกเขาจะผ่านทางเข้ามาได้ต้องใช้เวลานานมาก เนื่องจากทางเต็มไปด้วยเศษซากหักพังที่เคยถูกน้ำท่วมและเพดานถล่มลงมา คณะสำรวจต้องคลานผ่านช่องแคบด้านบนที่มีความกว้างเพียง 40 เซนติเมตรเป็นระยะทางประมาณ 10 เมตรจนพบห้องเก็บพระศพ
เมื่อเข้าไปถึงด้านในสำเร็จ ดร.เพียร์ส ลิเทอร์แลนด์ นักโบราณคดีจากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ผู้นำการขุดค้นได้กล่าวถึงลักษณะ 2 ข้อที่ยืนยันว่านี่คือสุสานของฟาโรห์นั่นคือ ผนังที่ตกแต่งด้วยอักษรเฮียโรกลิฟิกจากข้อความพิธีศพของกษัตริย์ที่เรียกว่า Amduat และเศษปูนฉาบสีฟ้าบนเพดานที่ประดับด้วยดาวสีเหลือง ซึ่งเป็นภาพแทนท้องฟ้ายามค่ำคืน โดยการตกแต่งแบบนี้จะพบได้ในสุสานของฟาโรห์เท่านั้น
ขณะเดียวกัน อักษรจารึกบนเศษภาชนะหินอาลาบาสเตอร์ที่มีรูปทรงเป็นเป็ดหรือที่เรียกว่า duck vessels ภาชนะขนาดเล็กที่ชาวอียิปต์โบราณใช้บรรจุเครื่องสำอาง น้ำหอม และขี้ผึ้ง ก็ช่วยยืนยันว่า ฟาโรห์ที่ถูกฝังในสุสานนี้คือ ทุตโมสที่ 2 ซึ่งบันไดและทางเดินลงขนาดใหญ่ของหลุมศพสามารถบ่งบอกถึงความยิ่งใหญ่ของมัมมี่ที่เคยอยู่ในสุสานแห่งนี้
ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 คือใคร?
มีข้อมูลเกี่ยวกับ ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 (Thutmose II) ถือว่ายังมีค่อนข้างน้อย โดยพระองค์ปกครองอียิปต์ในช่วงต้นของยุคราชอาณาจักรใหม่เมื่อราว 3,500 ปีก่อน ซึ่งเป็นช่วงเวลากว่า 100 ปีก่อนที่ฟาโรห์ตุตันคามุนจะมีพระชนม์ชีพ แต่พระองค์ก็ยังคงเป็นส่วนหนึ่งของราชวงศ์ที่ 18 ของอียิปต์
ทุตโมสที่ 2 ครองราชย์ภายใต้ร่มเงาของพระราชบิดา ทุตโมสที่ 1 ซึ่งเป็นฟาโรห์ผู้ทรงอำนาจและมีบทบาทสำคัญในการสถาปนาอาณาจักรใหม่อียิปต์ (New Kingdom) หลังจากช่วงเวลาแห่งวิกฤตและความไม่มั่นคง หลักฐานทางประวัติศาสตร์ระบุว่า ทุตโมสที่ 2 ทรงนำทัพออกศึกและประสบความสำเร็จในการรักษาดินแดนของพระราชบิดาในนูเบียและซีเรีย
มีผู้ตั้งข้อสังเกตว่า ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 อาจเป็น ฟาโรห์นิรนามในพระคัมภีร์ไบเบิล ภาคอพยพ (Book of Exodus) ที่พยายามไล่ล่าโมเสสและชาวอิสราเอลข้ามทะเลแดง แต่ก็ไม่มีหลักฐานทางโบราณคดีที่ยืนยันว่าเหตุการณ์ในคัมภีร์ไบเบิลเกิดขึ้นจริง และ เรื่องราวดังกล่าวก็สอดคล้องกับฟาโรห์ยุคหลังอย่าง เมอร์เนปทาห์ หรือพระราชบิดาของพระองค์ รามเสสที่ 2 มากกว่า ตามที่ นิโคลัส บราวน์ นักอียิปต์วิทยาจากมหาวิทยาลัยเยลระบุไว้
อนึ่ง ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 อาจเป็นที่รู้จักมากกว่าในฐานะพระสวามีและพระเชษฐาต่างมารดาของ พระราชินีฮัตเชปซุต กษัตริย์พระองค์ที่ 5 ในราชวงศ์ที่ 18 ถือเป็นฟาโรห์เพียงไม่กี่พระองค์ที่เป็นสตรี ผู้ทรงอำนาจแห่งอียิปต์ที่ปกครองอาณาจักรในฐานะฟาโรห์นานกว่า 20 ปีหลังจากที่พระองค์สิ้นพระชนม์ และพระนางอาจเป็นผู้ที่ทำพิธีพระศพให้กับพระองค์ โดยพระโอรสของทุตโมสที่ 2 คือ ทุตโมสที่ 3 ที่ประสูติจากพระมเหสีอีกพระองค์ที่รู้จักในพระนาม ทุตโมสมหาราช (Thutmose the Great) ในช่วงแรกทรงครองราชย์ร่วมกับพระมาตุจฉาและ ฮัตเชปซุต พระแม่เลี้ยง แต่ต่อมาพระองค์ก็ได้กลายมาเป็นฟาโรห์ผู้ยิ่งใหญ่ด้วยพระองค์เอง
นักวิชาการด้านอียิปต์โบราณต่างรู้สึกตื่นเต้นกับการค้นพบครั้งนี้ “เป็นเรื่องที่น่าตื่นเต้นเสมอเมื่อมีการค้นพบครั้งใหม่ในหุบเขากษัตริย์” ปีเตอร์ เดอร์ มานูเอลเลียน นักอียิปต์วิทยาจากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดกล่าว “สุสานแห่งนี้จะช่วยให้เราได้ข้อมูลเพิ่มเติมในการปะติดปะต่อพลวัตทางประวัติศาสตร์ของราชวงศ์ในช่วงเวลานั้น”
สิ่งของที่ถูกพบในสุสานฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 อาจมีค่าพอๆ กับของที่พบในสุสานตุตันคามุน โดยอาจเป็นไปได้ว่ากลุ่มนักบวชในสมัยโบราณได้เคลื่อนย้ายและฝังพระศพของพระองค์ใหม่เพื่อป้องกันจากน้ำท่วมประมาณ 500 ปีหลังจากที่พระองค์สิ้นพระชนม์ ดร.เพียร์ส กล่าว
มัมมี่ที่ถูกฝังใหม่ของฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 ถูกฝังพร้อมกับมัมมี่ของกษัตริย์พระองค์อื่นๆ คือแนวปฏิบัติทั่วไปในการฝังซ้ำพระศพหลวงที่ถูกค้นพบใกล้เมืองธีบส์ในศตวรรษที่ 19 และจากการสแกนด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์ของมัมมี่ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 เมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา สามารถระบุได้ว่า ฟาโรห์ทุตโมสที่ 2 อาจสิ้นพระชนม์จากภาวะหัวใจล้มเหลว
อย่างไรก็ตาม ดร.เพียร์ส เปิดเผยว่า สุสานเดิมของพระองค์ไม่เคยถูกพบมาก่อน แม้ว่านักอียิปต์วิทยาจะทราบดีว่าพระองค์ต้องมีสุสานของพระองค์เอง ดังนั้นนี่คือสุสานกษัตริย์แห่งราชวงศ์ที่ 18 ที่สูญหายไปแห่งสุดท้าย การค้นพบครั้งนี้ช่วยเติมเต็มช่องว่างในความเข้าใจทางโบราณคดีเกี่ยวกับสุสานโบราณแห่งนี้ และยังบ่งชี้ว่าบริเวณเดียวกันนี้อาจเป็นที่ตั้งของสุสานดั้งเดิมของฟาโรห์องค์อื่นๆอีก เช่น ทุตโมสที่ 1 และ อาเมนโฮเทปที่ 1 ซึ่งเป็นกษัตริย์ก่อนรัชสมัยของพระองค์
ทำไมการค้นพบสุสานราชวงศ์อียิปต์จึงเกิดขึ้นได้ยาก?
สุสานราชวงศ์อียิปต์หลายแห่งถูกปล้นเอาทรัพย์สินไปขายตั้งแต่สมัยโบราณ ทำให้มัมมี่ฟาโรห์หลายพระองค์ถูกย้ายสถานที่บ่อยครั้ง ดังนั้นการค้นพบสุสานราชวงศ์อียิปต์จึงยากขึ้นเรื่อยๆ คำสาปน่ากลัวที่จารึกไว้ในบางสุสานไม่สามารถขัดขวางโจรปล้นสุสานในพื้นที่ได้ โดยเฉพาะในยุคปัจจุบัน
เรื่องราวของชาวอียิปต์ผู้มั่งคั่งที่ถูกฝังพร้อมกับข้าวของมีค่าในสุสานมานานหลายพันปีตั้งแต่ยุคราชวงศ์ที่ 18 ดึงดูดหัวขโมยจากทั่วประเทศ ซึ่งโบราณวัตถุลํ้าค่าในสุสานฟาโรห์สามารถนำไปขายต่อในตลาดมืดได้ “ผู้คนเริ่มรู้แล้วว่าคำสาปเหล่านี้ไม่สามารถทำอันตรายพวกเขาได้” เบตซีย์ ไบรอัน นักอียิปต์วิทยาและศาสตราจารย์เกียรติคุณจากมหาวิทยาลัยจอห์นส์ฮอปกิ้นส์ แสดงความเห็น
โชคยังดีที่สุสานแห่งนี้ไม่ได้ถูกปล้น สัญญาณของการปล้นสุสานนั้นชัดเจนมาก หัวขโมยจะคลี่มัมมี่ออกขณะค้นหาสร้อยข้อมือและเครื่องรางท่ามกลางการทิ้งผ้าพันแผล รวมถึงทำลายรูปปั้นชับติ (shabti) แต่สุสานของทุตโมสที่ 2 ที่ถูกค้นพบใหม่นี้ไม่มีสัญญาณแบบนั้นเลย ดร.เพียร์ส กล่าว
นอกจากนี้ ดร.เพียร์ส ยังเชื่อว่าสมบัติในสุสานถูกนำไปฝังในสุสานที่ 2 ใกล้กับสุสานแรก เมื่อมีการเคลื่อนย้ายมัมมี่ของพระองค์ไปยังที่ตั้งใหม่ใกล้กับเมืองธีบส์ และเรารู้แล้วว่าขุมทรัพย์โบราณเหล่านี้อยู่ที่ไหน แม้ว่าจะยังไม่ได้ทำการขุดค้น แต่ตอนนี้ทีมกำลังมุ่งมั่นกับการวิจัยสุสานของทุตโมสที่ 2 ก่อน
วิวัฒนาการของอียิปต์วิทยา
การค้นพบสุสานครั้งใหม่แสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของอียิปต์วิทยาตั้งแต่เริ่มต้นในยุค อียิปต์โมเนีย (Egyptomania) ในศตวรรษที่ 19 ช่วงเริ่มต้น นักโบราณคดีค้นพบสุสานฟาโรห์แทบจะทุกสัปดาห์ แต่ในทศวรรษที่ผ่านมา กลับพบสุสานน้อยลง โดยปัจจุบันนักโบราณคดีจำนวนมากเริ่มมุ่งเน้นไปที่การศึกษาชีวิตของชาวอียิปต์โบราณแทน แต่สุสานที่ถูกค้นพบใหม่ก็แสดงให้เห็นว่า ยังคงมีสิ่งที่น่าขุมทรัพย์แห่งอารยธรรมโบราณที่น่าอัศจรรย์มากมายให้ค้นพบในอียิปต์ แม้จะผ่านการขุดค้นและสำรวจมาเกือบ 200 ปีก็ตาม
นอกจากการศึกษามัมมี่ของชาวอียิปต์ที่ไม่ใช่กษัตริย์แล้ว เทคโนโลยีทางวิทยาศาสตร์ใหม่ๆ เช่น การถ่ายภาพเอกซเรย์โทโมกราฟี และ การวิเคราะห์ดีเอ็นเอโบราณ สามารถนำมาประยุกต์ใช้กับมัมมี่และวัตถุโบราณที่ได้ถูกค้นพบแล้ว ซึ่งบางครั้งให้ผลลัพธ์ที่น่าทึ่ง เทคนิคเหล่านี้ได้รับการนำไปใช้กับวัตถุโบราณจากสุสานของทุตโมสที่ 2
ผลการศึกษาเปิดเผยว่า ไม้เท้าที่มีการจารึกชื่อฟาโรห์ทำมาจาก ไม้ดำแอฟริกัน (Dabergia melanoxylon) หรือที่รู้จักในชื่อ ไม้ดำของฟาโรห์ ซึ่งเป็นไม้หรูหราที่นำเข้ามาจากทางตอนใต้และใช้ในอียิปต์โบราณในการทำวัตถุที่มีสถานะสูง “การค้นพบวัตถุเหล่านี้ช่วยเปิดเผยข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับฝีมือการช่างและการค้าของยุคสำคัญในประวัติศาสตร์อียิปต์โบราณ” นิโคลัส บราวน์ กล่าวทิ้งท้าย
สืบค้นและเรียบเรียง สิทธิโชติ สุภาวรรณ์
เรื่องโดย Tom Metcalfe
ภาพประกอบพีระมิด โดย Cordon Press
อ้างอิง
อ่านเพิ่มเติม : ย้อนรอยการค้นพบ ฟาโรห์ ตุตันคามุน และขุมทรัพย์โลกตะลึง
