“เสือดาวหิมะ มีความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำท่ามกลางโลกที่ร้อนขึ้น
แม้มันจะวิวัฒนาการมาให้อยู่รอดในสภาพแวดล้อมที่โหดร้าย
แต่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศก็ทำให้อนาคตของพวกมัน ‘ไม่มั่นคง’ เหมือนเดิม”
เครือข่ายนักวิจัยนานาชาติได้ร่วมมือกันเก็บตัวอย่างเลือดและเนื้อเยื่อจากเสือดาวหิมะกว่า 40 ตัวที่รวบรวมได้ในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา เพื่อทำความเข้าใจและศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมที่หมายถึงความแปรฝันขององค์ประกอบทางพันธุกรรมของแต่ละตัวภายในประชากร ซึ่งเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อความสามารถในการปรับตัวและอยู่รอดของสายพันธุ์
“ผลลัพธ์ที่เราได้ ไม่ใช่ผลลัพธ์ที่เราคาดหวังไว้” ดมิทรี เปตรอฟ (Dmitri Petrov) นักชีววิทยาจากคณะมนุษยศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด และผู้เขียนร่วมของรายงานฉบับนี้ กล่าว พร้อมอธิบายว่าผลลัพธ์นั้น “น่าประหลาดใจและน่าตกใจ”
เสือดาวหิมะ (Snow Leopard, Panthera uncia) เป็นสิ่งมีชีวิตที่พิเศษไม่เหมือนใคร พวกมันเป็นแมวใหญ่เพียงชนิดเดียวที่อาศัยอยู่ในระดับความสูง 2,700 ถึง 6,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล ซึ่งมีอุณหภูมิหนาวจัด กระจายไปตามเทือกเขาสูงใหญ่อันทุรกันดานของเอเชียตอนกลาง
วิวัฒนาการได้นำพาให้มันมีฮีโมโกลบินแบบพิเศษที่สามารถจับออกซิเจนได้อย่างยอดเยี่ยมโดยเฉพาะในพื้นที่สูงที่มีอากาศบางเบา ขณะเดียวกันส่วนต่าง ๆ ของร่างกายก็ได้รับการออกแบบมาเพื่อเคลื่อนไหวและทรงตัวได้ในพื้นที่แคบ ๆ และลาดชันสูง จนในที่สุดมันก็เป็นสุดยอดนักล่าแห่งภูผาที่ไม่มีตัวไหนเทียบได้
แม้ความโหดร้ายของถิ่นที่อยู่อาศัยจะทำให้พวกมันมีประชากรขนาดเล็กอยู่ที่ราว 4,500 ถึง 7,500 ตัว แต่ตัวเลขนั้นค่อนข้างคงที่มาเป็นเวลานาน ยังไงก็ตามด้วยข้อจำกัดนี้ทำให้นักวิทยาศาสตร์พบว่าเสือดาวหิมะมีความหลากหลายทางพันธุกรรมที่ค่อนข้างต่ำอย่างน่าเศร้า
“เสือดาวหิมะอาศัยอยู่ในพื้นที่ที่ยังไม่ถูกทำลายเหล่านี้ ซึ่งแตกต่างจากแมวใหญ่สายพันธุ์อื่น ๆ ที่ได้รับผลกระทบจากมนุษย์อยู่แล้ว” เคที โซลารี (Katie Solari) นักวิจัยด้านชีววิทยาจากคณะมนุษยศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด ผู้เขียนคนแรก กล่าว
พร้อมเสริมว่า “เสือดาวหิมะมีสมาชิกไม่มากนัก มีความหลากหลายทางพันธุกรรมไม่มากนัก เสือดาวหิมะจึงยังไม่พร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่อาจเกิดขึ้น”
แนวโน้มไม่ดี
ก่อนหน้านี้ นักวิทยาศาสตร์ยังมีข้อมูลทางพันธุกรรมของเสือดาวหิมะไม่มากนัก โดยมีเพียง 4 ตัวเท่านั้นที่ได้รับการถอดรหัสอย่างสมบูรณ์ แต่เพื่อเข้าใจให้มากขึ้น นักวิจัยจึงร่วมมือกันจนได้ข้อมูลมากถึง 41 ตัวตามรายงานใหม่ที่เผยแพร่บนวารสาร PNAS โดยแบ่งเป็นเสือดาวหิมะตามธรรมชาติ 35 ตัว และอีก 6 ตัวจากสวนสัตว์ทั่วโลก
ผลการวิเคราะห์ชี้ให้เห็นว่าเสือดาวหิมะไม่เพียงแต่จะมีความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำเท่านั้น แต่ยังมีค่า ‘โฮโมไซกัสโหลด’ (homozygous load) ที่ต่ำกว่าอย่างมีนัยสำคัญ ซึ่งหมายความง่าย ๆ ว่าลูก ๆ มีโอกาสได้รับการกลายพันธุ์ซ้ำที่เป็นอันตรายน้อยลงจากพ่อแม่
สิ่งนี้ทำให้เสือดาวหิมะที่มี ‘ยีนไม่ดี’ ตายก่อนที่พวกมันจะสืบพันธุ์ได้ ส่งผลให้ลักษณะเชิงลบถูกกำจัดออกไป ช่วยให้ประชากรเสือดาวหิมะยังคงมีสุขภาพดีอยู่แม้ว่าจะมีประชากรน้อยก็ตาม คุณสมบัตินี้ทำให้พวกมันอยู่รอดมาเป็นเวลานาน
ต่างจากแมวใหญ่ชนิดอื่น ๆ ที่ประสบปัญหาความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำจาก ‘คอขวด’ เนื่องจากได้รับผลกระทบจากมนุษย์ ขณะที่เสือดาวหิมะมีความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำเนื่องจากพวกมันมีประชากรนี้ตามธรรมชาติ
อย่างไรก็ตาม แม้เสือดาวหิมะจะมีความสามารถในการปรับตัวให้เข้ากับข้อจำกัดนี้ได้ แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่าพวกมันจะไม่ได้รับผลกระทบจากด้านอื่น ๆ โดยเฉพาะในโลกที่ร้อนขึ้นเช่นนี้
“เนื่องจากถิ่นที่อยู่อาศัยของพวกมันไม่เอื้ออำนวยต่อการเจริญเติบโตของประชากร มันจึงไม่ส่งผลกระทบต่อเสือดาวหิมะมากนัก แต่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศจะส่งผล” เปตรอฟ บอก “มนุษย์ไม่จำเป็นต้องขึ้นไปบนภูเขาเพื่อเริ่มต้นการเกษตรกรรม แต่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศก็สามารถส่งผลกระทบต่อทุกคนและทุกสิ่ง แม้แต่ในพื้นที่ห่างไกลเช่นนี้”
ความท้าทายในอนาคต
แม้ว่าการศึกษาครั้งนี้จะขยายความรู้ทางพันธุกรรมของเสือดาวหิมะอย่างมาก แต่ก็จำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติม เพื่อให้เข้าใจพวกมันที่อยู่ในขอบเขตทางภูมิศาสตร์ทั้งหมดได้ดียิ่งขึ้น
ความรู้เหล่านี้จะเป็นข้อมูลสำคัญในการอนุรักษ์เสือดาวหิมะซึ่งเป็นสายพันธุ์นักล่าหลักของภูมิภาค การสูญเสียพวกมันจะส่งผลเป็นโดมิโนต่อระบบนิเวศโดยรวม
“ดูเหมือนว่าพวกมันจะอยู่ในสภาวะที่ไม่มั่นคงมาก ฉันมั่นใจอย่างเต็มที่ว่าพวกมันจะสามารถดำรงอยู่ได้ตลอดไป” โซลารี กล่าว “แต่หากพวกมันถูกรบกวน ความหลากหลายทางพันธุกรรมก็จะไม่สามารถช่วยเหลือพวกมันได้มากนัก”
“หากถิ่นที่อยู่อาศัยของพวกมันเริ่มเสื่อมโทรมลง เสือดาวหิมะก็อาจสูญพันธุ์ไปได้ค่อนข้างง่ายเนื่องจากพื้นที่ระบบนิเวศสำหรับพวกมันมีไม่มากนัก และประชากรเสือดาวหิมะโดยรวมก็มีน้อยมาก” เปตรอฟ กล่าวเสริม
สืบค้นและเรียบเรียง
วิทิต บรมพิชัยชาติกุล
ที่มา
อ่านเพิ่มเติม : นักวิจัยเตือน ไฟป่า-โลกร้อน
ทำลายวงจรชีวิตแมลงปอ
