ไวรัสซอมบี้ เรื่องราวการแพร่ระบาดของโรคจากเชื้อไวรัสในอดีตอันไกลโพ้นอาจดูคล้ายกับนิยายวิทยาศาสตร์ แต่ปัจจุบันอุณหภูมิที่อุ่นขึ้นในแถบอาร์กติกกำลังละลายชั้นดินเยือกแข็งหรือ ‘เพอร์มาฟรอสต์’ และปลดปล่อย “บางสิ่ง” ที่นักวิทยาศาสตร์เตือนว่า แม้จะมีความเสี่ยงน้อย แต่ก็ยังคงอันตรายต่อทั้งระบบนิเวศ สุขภาพสัตว์ และสุขภาพมนุษย์
รายงานนี้เผยแพร่วารสาร Viruses ที่นำการศึกษาโดย จีน-ไมเคิล คลาเวอร์รี (Jean-Michel Claverie) ศาสตราจารย์กิตติคุณด้านการแพทย์และพันธุศาสตร์จากมหาวิทยาลัย Aix-Marseille University School of Medicine ประเทศฝรั่งเศส ทีมวิจัยพบว่า ดินตัวอย่างของเพอร์มาฟรอสต์ในไซบีเรียมีไวรัสอายุ 48,500 ปีที่ยังสร้างการติดเชื้อได้อยู่
ไวรัสสายพันธุ์ล่าสุดนี้อยู่ในกลุ่มของไวรัส 5 ตระกูลใหม่ที่ถูกค้นพบจากชั้นดินเยือกแข็ง เมื่อแยกมันออกมาได้แล้ว พวกเขาทดสอบการติดเชื้อโดยใส่ในเซลล์ของอะมีบาที่เพาะเลี้ยงไว้ และผลลัพธ์คือไวรัสนี้ทำให้อะมีบาตัวนั้น ‘ป่วย’ ได้ ทีมงานชี้ว่าสิ่งนี้อาจทำให้เกิดปัญหาที่ใหญ่ขึ้นในฐานะภัยคุกคามด้านสาธารณสุขที่ร้ายแรง
“เรามองว่าไวรัสที่ติดเชื้ออะมีบาเหล่านี้เปรียบเสมือนตัวแทนของไวรัสอื่นๆ ที่อาจอยู่ในเพอร์มาฟรอสต์” คลาเวอร์รีกล่าว “เรารู้ว่าพวกมันอยู่ที่นั่น และไม่รู้แน่ชัดว่ายังมีชีวิตอยู่หรือไม่ แต่เหตุผลของเราก็คือ ถ้าไวรัสอะมีบายังมีชีวิตอยู่ ก็เป็นเหตุผลที่ไวรัสชนิดอื่นจะมีชีวิตอยู่ และสามารถทำให้โฮสต์ของพวกมันติดเชื้อได้”
แต่ใช่ว่าเหตุการณ์แบบนี้จะไม่เคยเกิดขึ้น ในปี 2016 คลื่นความร้อนได้เข้าไปละลายไซบีเรีย และกวางเรนเดียร์ในแถบนั้นได้สัมผัสกับเชื้อที่ชื่อว่า ‘แอนแทรกซ์’ จนตายไปกว่า 2,000 ตัว จากนั้นมันก็ทำให้มนุษย์หลายสิบคนติดเชื้อ และเด็กคนหนึ่งเสียชีวิต สิ่งนี้ทำให้ผู้เชี่ยวชาญกังวลในโลกที่กำลังร้อนขึ้นในตอนนี้
“หากมีไวรัสซ่อนอยู่ในเพอร์มาฟรอสต์ที่เราไม่ได้พบเจอมานานหลายพันปี เป็นไปได้ว่าภูมิคุ้มกันของเราจะไม่แข็งแรงพอ” บิรกิตตา เอเวนการ์ด (Birgitta Evengård) ศาสตราจารย์จากภาคจุลชีววิทยาคลินิกแห่งมหาวิทยาลัยอูเมอา (Umea) ในสวีเดนกล่าว “และวิธีที่จะต่อสู้กับความกลัวคือการมีความรู้”
ทีมงานไม่รู้ว่าไวรัสเหล่านี้จะสามารถแพร่เชื้อได้นานแค่ไหนในเซลล์สัตว์ใหญ่หรือมนุษย์ และจะมีประสิทธิภาพมากแค่ไหนเมื่ออยู่ในสภาวะปัจจุบันจริง ๆ เพราะใช่ว่าไวรัสทุกตัวจะทำให้เกิดโรคในคนได้ รวมไปถึงประชากรราว 3.6 ล้านคนที่ถือว่าเบาบางในแถบไซบีเรีย ทำให้มีความเสี่ยงที่มนุษย์จะสัมผัสกับไวรัสโบราณเหล่านี้น้อยลง
กระนั้นก็ยังมีความเสี่ยงที่ “เพิ่มขึ้นในสถานการณ์ภาวะโลกร้อน” คลาเวอร์รีกล่าว “ซึ่งการละลายของเพอร์มาฟรอสต์จะเร่งตัวขึ้นเรื่อย ๆ และจะมีผู้คนจำนวนมากขึ้นอาศัยอยู่ในแถบอาร์กติกเนื่องจากการลงทุนในอุตสาหกรรม”
พวกเขาไม่ได้เป็นนักวิทยาศาสตร์เพียงกลุ่มเดียวที่เตือนเรื่องนี้ เพราะ NASA ก็ได้กล่าวถึงเรื่องนี้เช่นกัน
“มีหลายสิ่งหลายอย่างเกิดขึ้นกับชั้นเยือกแข็งถาวร ซึ่งเป็นสิ่งที่น่ากังวล และแสดงให้เห็นว่าเหตุใดจึงเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งที่เราต้องเก็บชั้นเยือกแข็งถาวรไว้ให้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้” คิมเบอร์รี ไมเนอร์ (Kimberley Miner) นักวิทยาศาสตร์ด้านภูมิอากาศจาก NASA ระบุ
แม้ในเอกสารการวิจัยของไมเนอร์จะระบุว่า การติดเชื้อโดยตรงของมนุษย์ด้วยเชื้อโรคโบราณที่ปล่อยออกมาจากดินเยือกแข็งนั้น “ไม่น่าจะเป็นไปได้ในปัจจุบัน” แต่การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศอาจเร่งกระบวนการวิวัฒนาการ และไวรัสก็เก่งเรื่องการวิวัฒนาการเช่นเดียวกัน
“เราไม่ชัดเจนว่าจุลินทรีย์เหล่านี้จะมีปฏิสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมสมัยใหม่อย่างไร” เธอกล่าว “มันไม่ใช่การทดลองที่ฉันคิดว่าพวกเราทุกคนอยากจะเจอมันหรอกค่ะ”
ที่มา
https://edition.cnn.com/2023/03/08/world/permafrost-virus-risk-climate-scn
https://www.euronews.com/next/2023/03/09/scientists-revive-zombie-virus-that-was-trapped-for-48500-years-in-the-arctics-permafrost
https://www.freethink.com/science/zombie-virus
