“ชุดป้องกันเฮมล็อก ฮ็อกวีด และสารอันตรายอื่น ๆ

คือสิ่งที่ต้องใช้ในการดูแลพืชกว่าร้อยชนิดที่อาจฆ่าคุณได้”

ผู้ดูแลสวนพืชมีพิษในพื้นที่ซึ่งอยู่ติดกับปราสาทแอนิก ในนอร์ทัมเบอร์แลนด์ ประเทศอังกฤษ คาดการณ์ว่าจะมีผู้เป็นลมหมดสติจำนวนมากทุกปี สวนแห่งนี้ซึ่งจัดว่าใหญ่ที่สุดในบรรดาสวนประเภทเดียวกัน ตั้งอยู่หลังประตูเหล็กโอ่อ่า ประดับด้วยหัวกะโหลก และเต็มไปด้วยพืชอันตรายกว่าหนึ่งร้อยชนิดที่คุณเข้าไปเองไม่ได้ หากไม่มีมัคคุเทศก์นำชม

เมื่อการนำชมเริ่มขึ้น มัคคุเทศก์จะเตือนนักท่องเที่ยวไม่ให้สัมผัส เลีย หรือเด็ดพืช ขณะพวกเขาเรียนรู้เกี่ยวกับ นักวางยาพิษในประวัติศาสตร์ ชมการปรุงยาและกิ่งตอนที่ใช้เป็นอาวุธ ตัวอย่างเช่น นักวางยาถ้วยชา (Teacup Poisoner)   ผู้เริ่มฆาตกรรมต่อเนื่องด้วยการให้พืช Atropa belladonna แก่พี่สาวของเขา และหมอมรณะ (Doctor Death) แพทย์ผู้ถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานฆาตกรรมคนไข้ 15 คนด้วยยาพิษที่สกัดจากฝิ่น บ่อยครั้งที่นักท่องเที่ยวเป็นลมล้มพับบนพื้นกรวด ผู้ดูแลสวนบอกว่า อาจเป็นเพราะได้ยินได้ฟังเรื่องราวน่าสยดสยองเหล่านั้น หรือบางทีกลิ่นชวนมึนของยี่โถ สนยู และไนต์เชด ที่อบอวลผสมกันอาจทำให้ผู้ที่ไวต่อกลิ่นนี้หมดสติก็เป็นได้

สวนพืชมีพิษนี้ซึ่งเปิดเมื่อ 20 ปีก่อนเพื่อให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวสุดหลอน กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้งเมื่อเปิดรับนักวิจัยทุกประเภท ตั้งแต่นักวิทยาศาสตร์ที่อยากรู้เกี่ยวกับสารพิษแปลกๆ ไปจนถึงนักเขียนนิยายอาชญากรรมที่มองหาแรงบันดาลใจ วันหนึ่งในฤดูร้อน เมื่อจำนวนผู้หมดสติประจำปีอยู่ที่ประมาณ 70 คน ไมกี ลีช หัวหน้าผู้ดูแลสวนวัย 38 ปี ตัดใบลอเรลมันวาวที่ยื่นออกมาขวางทางเดิน “นี่เป็นพืชรั้วที่พบเห็นได้บ่อยที่สุดชนิดหนึ่งในประเทศนี้ครับ” เขากล่าว “ถ้าตัดใบละก็ คุณจะได้ไซยาไนด์ดีๆ นี่เอง”

ปราสาทแอนิกเป็นสมบัติของชาวอังกฤษตระกูลหนึ่งมายาวนานกว่า 700 ปี แต่เดิมเป็นวังของขุนนางชั้นสูงสุดในภูมิภาค ตัวปราสาทและพื้นที่สวนข้างเคียงขนาด 100 ไร่ ตกทอดมาถึงเจ้าของคนปัจจุบัน ราล์ฟ เพอร์ซี ดุ๊กแห่งนอร์ทัมเบอร์แลนด์คนที่ 12 ซึ่งย้ายเข้ามาอยู่ในช่วงกลางทศวรรษ 1990 พร้อมกับเจน ผู้เป็นภรรยา ดัชเชสเริ่มปรับปรุงปราสาททรุดโทรมแห่งนี้ โดยเพิ่มน้ำพุ เขาวงกต และสนามหญ้ากว้างใหญ่ รวมถึงก่อตั้งองค์กรการกุศลชื่อ สวนแอนิก (Ainwick Garden) ซึ่งรวมถึงสวนพืชมีพิษด้วย

แม้พืชที่มีพิษรุนแรงที่สุดบางชนิดของที่นี่จะนำมาทำยารักษาโรคและยาแก้พิษ เช่น แพงพวยฝรั่ง ซึ่งเมื่อกินเข้าไปจะเป็นพิษต่อตับ แต่ก็ยังใช้ในการรักษาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวได้ด้วย ทว่าคุณประโยชน์ของพืชเหล่านี้ไม่ได้สร้างแรงบันดาลใจหรือความประทับใจให้กับดัชเชสเลย เธอเคยบอกว่า “ฉันรู้สึกว่า สรรพคุณด้านการรักษาของพืชเหล่านี้ฟังดูออกจะน่าเบื่อ สู้การรู้ว่าพืชฆ่าได้อย่างไรไม่ได้หรอก”

พิษที่มีอยู่ทั่วไปในสวนหลังบ้านเราเป็นแรงผลักดันให้นักนิติเคมีกลุ่มหนึ่งทำการทดลองในสวนแห่งนี้เป็นเวลาหนึ่งปี เพื่อวัดปริมาณสารพิษในพืช 25 ชนิดที่เด็กๆ เผลอกินเข้าไปโดยไม่ได้ตั้งใจ นักวิทยาศาสตร์ระบุว่า Atropa belladonna ซึ่งนักวางยาถ้วยชาใช้ เป็นสารพิษอันตรายที่สุดชนิดหนึ่งต่อเด็กๆ และจำเป็นต้องมีการสร้างความตระหนักรู้แก่สาธารณชนมากขึ้นเพื่อป้องกันผลกระทบร้ายแรงที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต

กลับมาที่ห้องพักผู้ดูแลสวน บนไวต์บอร์ดมีรายการงานประจำวันเขียนว่า ตัดหญ้าริมถนนทางเข้า ดูแลต้นแมนเดรกอันตราย 20 ต้น “แมนดราโกรา (Mandragora) เกี่ยวพันกับประวัติศาสตร์มนุษย์มากครับ” ลีชกล่าวและเสริมว่า เหล่าฟาโรห์ทรงใช้ แมนดราโกราเป็นของมึนเมา ส่วนชาวโรมันใช้เป็นยาสลบในสนามรบ เมื่อไม่นานมานี้ หนังสือแฮร์รี พอตเตอร์ทำให้ต้นแมนเดรกเป็นตัวละครที่เต็มไปด้วยสีสัน ทั้งส่งเสียงกรีดร้องและมีความรู้สึก 

ลีชสารภาพว่า เขาเพิ่งเริ่มศึกษาเกี่ยวกับแมนดราโกราเมื่อฤดูใบไม้ผลิที่ผ่านมานี้เอง หลังจากผู้คลั่งไคล้แมนเดรกคนหนึ่งส่งอีเมลมาว่า ต้องการมอบแมนเดรกที่เธอสะสมไว้ให้สวนแอนิก ซึ่งรวมถึงสายพันธุ์หายากที่มีถิ่นกำเนิดในแถบเทือกเขาในเอเชียกลาง ขณะนี้ แมนเดรกที่ได้รับมา 20 ต้นเก็บรักษาไว้ในบริเวณที่มีการป้องกันใกล้ห้องพักผู้ดูแลสวนลีชกล่าวว่า “รากของมันพิษแรงมากครับ เราต้องขังมันไว้ในกรง”

พืชที่ถูกขังกรงเนื่องจากมีพิษรุนแรงที่สุด ดึงดูดความสนใจมากที่สุดเช่นกัน Ricinus communis ซึ่งเป็นพืชที่ผลิตพิษไรซิน ปลูกเลี้ยงในกรง ส่วน Salvia divinorum นั้น ลีชบอกว่า “ถ้าสูบเข้าไป คุณจะรู้สึกเมาเหมือนกินยาหลอนประสาทเป็นเวลา 30 วินาที”

  เห็นได้ชัดว่า ทำไมนักเขียนนิยายลึกลับจึงชอบมาที่แอนิก ครั้งแรกที่ จิลล์ จอห์นสัน นักเขียนนวนิยายชาวอังกฤษมาเยือน เธอสำรวจทางเดินที่ขนาบไปด้วยต้นเน็ตเทิล มือล้วงกระเป๋าอย่างกังวล แล้วเธอก็ได้แนวคิดเบื้องต้นอันบรรเจิด นั่นคือ นักสืบ-นักพฤกษศาสตร์ ผู้ใช้สวนของตนเป็นเครื่องมือไขคดีอาชญากรรม คล้ายกับตัวละครตัวโปรด มิสมาร์เปิลของ อกาทา คริสตี  ลมหายใจปีศาจ (Devil’s Breath) หนังสือเล่มแรกในชุดปริศนาศาสตราจารย์ยูสเทเซีย โรส ของจอห์นสัน วางจำหน่ายในปี 2023 ตั้งแต่นั้นมา เธอก็กลับมาที่แอนิกเพื่อหาแรงบันดาลใจ 

เจ้าหน้าที่ดูแลสวนแอนิกเล่าว่า มีตำรวจจริงอย่างน้อยหนึ่งหน่วยขอมาเยี่ยมชมเพื่อ “ปรึกษาเรื่องการใช้พืชและสารพิษที่อาจปรากฏอยู่ในบัญชีเฝ้าระวัง ชนิดที่ตำรวจต้องเฝ้าระวังในอนาคต” ตำรวจหน่วยดังกล่าวปฏิเสธที่จะแสดงความคิดเห็น แต่ในสหราชอาณาจักรมีคดีวางยาพิษที่เป็นข่าวโด่งดังหลายคดี คดีโด่งดังที่สุดคดีหนึ่ง คือคดีฆาตกรรมชายคนหนึ่งเมื่อปี 2009 ซึ่งกินอาหารเย็นผสมวูล์ฟสเบน (wolfsbane) เข้าไป ลีชชี้ให้เห็นว่า เพียงแค่รากแมนเดรกขนาดเท่าเศษเล็บก็ส่งคนลงหลุมได้แล้ว

สวนแอนิกนำพืชชนิดใหม่มาปลูกเพิ่มอยู่เรื่อยๆ แต่ก็ยังขาดพืชที่สร้างความเจ็บปวดมากที่สุดชนิดหนึ่งในโลก จนเมื่อไม่นานมานี้เอง Dendrocnide moroides  หรือ “กิมปี-กิมปี” (gympie-gympie) เป็นพืชจำพวกเน็ตเทิลที่อันตรายอย่างยิ่งในออสเตรเลีย เพียงสัมผัสเบาๆ ก็อาจทำให้อาเจียนได้ หลังจากดูวิดีโอเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ในยูทูบ จอห์น น็อกซ์ หัวหน้ามัคคุเทศก์นำชมก็ทดลองปลูกจากเมล็ดที่ซื้อทางออนไลน์ แต่เมื่อไม่สำเร็จ เขาจึงติดต่อชายที่เขาเคยอ่านเจอว่าปลูกไว้ต้นหนึ่งขนาดเท่าตุ๊กตาประดับสวนโดยใส่ไว้ในกรงนกในห้องนั่งเล่น  น็อกซ์นำมันไปที่แอนิกโดยใส่ไว้ในกรงสุนัขที่คลุมด้วยถุงขยะเพื่อหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับหนาม ซึ่งอาจก่อให้เกิดผลกระทบที่เขาอธิบายว่า “เหมือนถูกไฟเผาถูกไฟดูด และถูกกรดร้อนๆ ราดใส่ตัว ทุกอาการที่ว่ามานี้เกิดขึ้นพร้อมกัน”

กิมปี-กิมปีซึ่งตอนนี้โตกว่าเดิมมาก ใช้ชีวิตอยู่ในกล่องใสที่ล็อกไว้ตรงปลายสุดของสวน “เราจะไม่เปิดกล่องโดยไม่สวมชุดป้องกันอันตรายครับ” ลีชอธิบาย “ลองนึกภาพดูสิครับว่า ถ้ามีลมแรงๆ พัดมา!” ลีชหาข้อมูลมาเหมือนน็อกซ์ “ความเจ็บปวดจะรุนแรงไปสามหรือสี่สัปดาห์ แล้วอาการจะกำเริบไปอีกสองสามปีครับ” เขาบอก เขาเริ่มทำสวนตั้งแต่ตอนเด็ก ๆ และบอกว่าชอบทำสวนเพราะเป็นสิ่งที่น่ากลัวน้อยที่สุดที่เขานึกออก แล้วดูสิว่าเขาลงเอยที่ไหน

เรื่อง ทอม ลามอนต์

ภาพถ่าย คาร์ลอตตา คาร์ดานา

แปล ปณต ไกรโรจนานันท์

อ่านเพิ่มเติม : อดีตที่โลกไม่เคยรู้ถูกเปิดเผย

หลังไม้ใหญ่ล้มกลางป่าแอมะซอน