ราเมือก เป็นความพิศวงหลากสีสัน สร้างสปอร์ ชอบที่ชุ่มชื้น เหมือนอะมีบามากกว่ารา ถึงกระนั้นก็ยังเต็มไปด้วยความน่าประหลาดใจ
ราเมือก ดูเหมือนผู้มาเยือนจากโลกอื่น
บางชนิดงอกก้านสั้นๆ ตรงปลายเป็นก้อนกลมสีส้ม บางชนิดรวมตัวกันเป็นฟองฟูฟ่องหรือแผ่ออกไปเป็นใยคล้ายระลอกคลื่น สีเหลือง แม้จะมีรูปร่างลักษณะเหมือนมาจากโลกอื่น ก้อนกลมๆ สีสวยเหล่านี้เป็นสิ่งมีชีวิตบนโลกจริงๆ พวกมันคือราเมือก (slime mold) สิ่งมีชีวิตแตกต่างกันหลายชนิดในหลายกลุ่ม โดยบางชนิดมีความเกี่ยวข้องกันห่างๆ และแม้จะมีชื่อเรียกเช่นนั้น สิ่งมีชีวิตรูปร่างเป็นก้อนเหล่านี้ไม่เกี่ยวข้องกับราแต่อย่างใด แต่อยู่ในกลุ่มสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวกลุ่มใหญ่ที่เรียกว่า อะมีโบซัว (Amoebozoa)
![Lamproderma scintillans, ราเมือก](https://i0.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_001.jpg?resize=640%2C480&ssl=1)
ระหว่างเดินป่า ลองมองหาราเมือกเล็กจิ๋วสะดุดตาตามพื้นที่ชื้นแฉะ ก้านที่มีก้อนทรงกลมเหมือนอัญมนีเหล่านี้เจริญอยู่บนขอบใบไม้ ภาพถ่ายของแอนดี แซนดส์ ในบทความนี้เป็นภาพราเมือกในระยะสืบพันธุ์ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่พบเห็นราเมือกได้ง่ายที่สุด
![Physarum leucophaeum, ราเมือก](https://i0.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_002.jpg?resize=640%2C480&ssl=1)
ราเมือกแพร่พันธุ์โดยบรรจุสปอร์ในอับสปอร์ที่มีรูปร่างลักษณะหลากหลาย ตั้งแต่ก้อนกลมวางอยู่บนพื้นผิว (เอทาเลียม) ไปจนถึงกระเปาะหลากสีสันติดอยู่บนก้าน (สปอแรงเกียม) เช่น ราเมือกที่เติบโตบนมอสเหล่านี้
![Stemonitis, ราเมือก](https://i1.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_003.jpg?resize=640%2C853&ssl=1)
สปอร์ของราเมือกเหล่านี้เจริญอยู่ภายในกลุ่มสปอแรงเกียมรูปร่างเหมือนนิ้วมือ
![ราเมือก, Cribraria argillacea](https://i1.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_004.jpg?resize=640%2C480&ssl=1)
แม้นักวิทยาศาสตร์ไม่รู้แน่ชัดว่า สิ่งใดกระตุ้นให้ราเมือกสืบพันธุ์ พวกเขาคิดว่า สิ่งมีชีวิตไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่พืช ไม่ใช่เชื้อราเหล่านี้ เข้าสู่ระยะสืบพันธุ์เมื่อเกิดสภาวะไม่เอื้อต่อการดำรงชีวิต เช่น อาหารหรือน้ำขาดแคลน
ราเมือกเจริญงอกงามในสิ่งแวดล้อมชุ่มชื้นทั่วโลก เช่น ตามซอกหลืบของท่อนไม้ผุพังบนพื้นป่า ในสนามหลังบ้านคุณ ราเมือกอาจปรากฏให้เห็นตามเศษไม้ที่ใช้คลุมดิน
นักวิทยาเชื้อรา มารี เทรสต์ แห่งมหาวิทยาลัยวิสคอนซิน-แมดิสัน หวนคิดอย่างพออกพอใจถึงฤดูร้อนที่ชื้นแฉะเป็นพิเศษ เมื่อราเมือกขึ้นอยู่ตรงนั้นตรงนี้ในสนามของเธอ เมื่อเธอและลูกสาวใช้สายยางฉีดน้ำไปบนหย่อมราเมือง กระเปาะบรรจุสปอร์ก็ แตกออก เป็นการกระจายราเมือกรุ่นต่อไป
![ราเมือก, ARCYRIA POMIFORMIS](https://i0.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_008.jpg?resize=640%2C853&ssl=1)
จากภาพบนสู่ล่าง: ENERTHENEMA PAPILLATUM, COLLARIA ARCYRIONEMA, BADHAMIA SP., ARCYRIA POMIFORMIS
หย่อมราเมือกในสวนของเทรสต์เป็นราเมือก “อ้วกหมา” ซึ่งเป็นราเมือกชนิดหนึ่งในกลุ่มพลาสโมเดียล พวกมันใช้ระยะหนึ่ง ของชีวิตเป็นก้อนที่เสาะหาจุลินทรีย์กิน และอีกระยะหนึ่งสร้างอับสปอร์ซึ่งตรึงอยู่กับที่ โดยมีรูปร่างและสีสันที่หลากหลาย ราเมือก กลุ่มนี้รวมถึงหนึ่งในดาราของโลกราเมือก Physarum polycephalum สีเหลืองสด ราเมือกซึ่งคืบคลานไปตามมือเกาะเหนียวหนึบ ชนิดนี้ทำให้นักวิทยาศาสตร์ประหลาดใจกับ “ความฉลาด” ระดับพื้นฐานของมัน แม้ไม่มีสมอง มันสามารถระบุเส้นทางที่สั้นที่สุดผ่านเขาวงกตและจดจำตำแหน่งของอาหารโดยประทับความทรงจำไว้ในหลอดที่ประกอบกันขึ้นเป็นร่างกายของมัน
แม้จะมีงานวิจัยของนักวิทยาศาสตร์ แต่ราเมือกยังคงเก็บงำความลึกลับไว้อีกมาก ทำไมมีสีสันสดใส ทำไมมีรูปร่างแตกต่างกันมากมาย ยังมีที่ไม่ได้รับการค้นพบอีกกี่ชนิด “มันทรมานใจค่ะที่เรายังไม่รู้อะไรอีกมาก” แอน พริงเกิล นักวิทยาเชื้อรา เพื่อนร่วมงาน คนหนึ่งของเทรสต์ กล่าว
![STEMONITOPSIS TYPHINA](https://i2.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_012.jpg?resize=640%2C853&ssl=1)
![ราเมือก, Metatrichia floriformis](https://i0.wp.com/ngthai.com/app/uploads/2023/05/Resized_013.jpg?resize=640%2C480&ssl=1)
เมื่อแตกออก สปอแรงเกียปลดปล่อยก้อนเส้นใยพันกันยุ่งสีสันสดใสเรียกว่า แคพิลลิเทียม ที่อาจช่วยส่งสปอร์ไปสู่สิ่งแวดล้อม สปอร์ที่ถูกปล่อยออกมาใหม่ๆ เห็นเป็นจุดเล็กๆ สีเหลือง คือสิ่งที่จะกลายเป็นราเมือกรุ่นต่อไป
เรื่อง มายา เว-ฮาส
ภาพถ่าย แอนดี แซนด์ส
แปล ปณต ไกรโรจนนันท์
ติดตามสารคดี อัศจรรย์และความลึกลับของราเมือก ฉบับสมบูรณ์ได้ที่ นิตยสารเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย เดือนพฤษภาคม 2566
สั่งซื้อนิตยสารได้ที่ https://www.naiin.com/product/detail/576825