“สาเหตุของโรคอัลไซเมอร์อาจมาจากภายในช่องปากของเราเอง
งานวิจัยทางวิทยาศาสตร์หลายชิ้นชี้ให้เห็นว่า
สุขภาพภายในช่องปากอาจมีผลกระทบต่อสุขภาพสมองของเรา”
ไม่มีใครไม่รู้จักคำว่า ‘อัลไซเมอร์’ มันเป็นโรคสมองเสื่อมที่พบได้บ่อยที่สุด โดยคิดเป็นร้อยละ 60-70 ของผู้ป่วยด้านนี้ทั้งหมด ซึ่งเกิดจากเซลล์สมองถูกทำลายและตายลงจนทำให้การทำงานของสมองเสื่อมถอยลงเรื่อย ๆ และสร้างความทุกข์ทรมานให้กับผู้ป่วย
ทางองค์การอนามัยโลก (WHO) และสมาพันธ์โรคอัลไซเมอร์นานาชาติ (Alzheimer’s Disease International – ADI) ได้ประเมินเอาไว้ว่าในปี 2021 มีผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ทั่วโลกประมาณ 57 ล้านคน และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 152 ล้านคนภายในปี 2050
ขณะที่ตามสถิติปัจจุบันทั่วโลกมีผู้ป่วยรายใหม่เกือบ 10 ล้านคนต่อปี โดยเฉพาะในผู้สูงอายุที่มากกว่า 85 ปีขึ้นไปจะมีอัตราการเป็นโรคสูงถึงร้อยละ 33 อย่างไรก็ตามนักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถบอกสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคนี้ได้อย่างชัดเจน
ทว่าในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์จำนวนมากขึ้นเรื่อย ๆ ที่สนับสนุนสมมติฐานที่น่าตักใจว่า โรคอัลไซเมอร์ไม่ใช่แค่ภาวะของสมองที่เสื่อมถอยลง แต่เป็นผลมาจากการติดเชื้อภายในสุขภาพช่องปากของเราเอง
“ก่อนหน้านี้ที่เคยมีการกล่าวหาว่าเชื้อโรคติดเชื้อมีส่วนเกี่ยวข้องกับการพัฒนาและความก้าวหน้าของโรคอัลไซเมอร์ แต่หลักฐานที่บ่งชี้ถึงสาเหตุยังไม่ชัดเจน” สตีเฟน โดมินี (Stephen Dominy) ผู้เขียนคนแรกของงานวิจัยที่เผยแพร่บนวารสาร Science Advances กล่าว
“ตอนนี้ เป็นครั้งแรกที่เรามีหลักฐานที่ชัดเจนซึ่งเชื่อมโยงกับเชื้อก่อโรคแกรมลบภายในเซลล์อย่าง P. gingivalis กับกระบวนการก่อโรคอัลไซเมอร์”
รักษาสุขภาพปากให้ดี
Porphyromonas gingivalis หรือเรียกสั้น ๆ ว่า P. gingivalis นั้นเป็นเชื้อที่ทำให้เกิด โรคเหงือกอักเสบ ที่ทำลายเนื้อเยื่อเหงือกและกระดูกที่รองรับฟันอย่างต่อเนื่อง ส่ลผลให้เหงือกร่น ฟันโยก หรือมีหนอง และอาจนำไปสู่การสูญเสียฟันได้ในท้ายที่สุด
โดยทั่วไปแล้วโรคนี้เกิดจากเชื้อโรคดังกล่าวสะสมในคราบพลัคและหินปูน ซึ่งคราบเหล่านี้ก็มาจากคราบอาหารพวกแป้งและน้ำตาลที่เกาะบนผิวฟัน การทำความสะอาดที่ไม่ดีพอทำให้คราบเหล่านั้นกลายเป็นอาหารของเชื้อโรค เมื่อเชื้อเพิ่มจำนวนขึ้นพวกมันก็ปล่อยกรดออกมากระตุ้นการอักเสบ
ก่อนหน้านี้ไม่นานนักในงานวิจัยที่นำโดย แจน โพเทมปา (Jan Potempa) นักจุลชีววิทยาจากมหาวิทยาลัยหลุยส์วิลล์ ได้รายงานว่ามีการค้นพบเชื้อ P. gingivalis ในสมองของผู้ป่วยอัลไซเมอร์ที่เสียชีวิต ทำให้นักวิทยาศาสตร์ประหลาดใจกันว่าเชื้อเหล่านี้เกี่ยวข้องกับอัลไซเมอร์หรือไม่
ทีมวิจัยครั้งนี้จึงตัดสินใจทดลองกับหนู โดยทำให้แบคทีเรียเข้าไปตัั้งรกรากในสมองก็พบว่าเชื้อนี้ทำให้โปรตีนอะไมลอยด์เบต้า (Aβ) ถูกผลิตมากขึ้น นอกจากนี้ยังสามารถระบุเอนไซม์ที่เป็นพิษซึ่งมีชื่อว่า gingipains ได้อีกด้วย โดยเอนไซม์ตัวนี้สัมพันธ์กับเครื่องหมายของโรคอันได้แก่ โปรตีน tau และโปรตีน ubiquitin
“การระบุแอนติเจนของสาร gingipains ในสมองของผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์และผู้ที่มีพยาธิสภาพของโรคอัลไซเมอร์ แต่ไม่ได้รับการวินิจฉันว่าเป็นโรคสมองเสื่อมนี้ ชี้ให้เห็นว่าการติดเชื้อ P. gingivalis ในสมองไม่ได้เป็นผลมาจากภาวะสมองเสื่อมที่ทำให้เกิดการดูแลช่องปากที่ไม่ได้ หรือก็คือเป็นผลที่ตามของโรคในระยะท้าย”
“แต่เป็นเหตุการณ์เริ่มต้นที่สามารถอธิบายพยาธิสภาพที่พบในผู้สูงอายุก่อนภาวะสมองเสื่อมได้” ทีมวิจัยเขียน
กล่าวอย่างง่ายที่สุด เชื้อโรคเหงืออักเสบไม่ได้เกิดขึ้นหลังจากเป็นอัลไซเมอร์แล้ว แต่กลับตรงกันข้าม เชื้อโรคเหงือกอักเสบอาจเป็นสาเหตุ(หรือหนึ่งในสาเหตุ)ที่ทำให้เกิดอัลไซเมอร์
งานวิจัยอื่น ๆ
นอกจากนี้ยังมีการศึกษาอื่น ๆ ที่โดดเด่นซึ่งสนับสนุนแนวคิดที่ว่า สุขภาพช่องปากอาจเกี่ยวข้องกับโรคอัลไซเมอร์ โดยเฉพาะ 2 งานที่เผยแพร่บนวารสาร Journal of Alzheimer’s Disease และ Journal of Alzheimer’s Disease Reports ตามลำดับ
งานชิ้นแรกได้ตรวจสอบและพบว่าเมื่อโปรตีน tau พบกับเอนไซม์ gingipains โปรตีน tau จะเปลี่ยนรูปแบบตัวเองไปเป็นเส้นใย ซึ่งจะเข้ากลับไปติดเกาะกับเซลล์ประสาท และรวมเข้ากับรอยโรคที่เรียกว่าเส้นใยประสาทพันกัน (neurofibrillary tangles) โดยในที่สุดจะทำลายเซลล์ประสาท
กล่าวอีกนัย เมื่อโปรตีน tau เริ่มกระบวนการเกาะเซลล์ประสาทและทำให้ตายลงแล้ว มันก็จะกระจายออกไปเกาะเซลล์ประสาทข้างเคียง เกิดเป็นกระบวนการซ้ำ ๆ และสร้างความเสียหายเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนกลายเป็นอัลไซเมอร์
ขณะที่งานวิจัยชิ้นที่สองได้ศึกษาและพบว่าเอนไซม์ gingipains ซึ่งแบคทีเรียปล่อยออกมานั้นมีส่วนทำให้เกิดอะไมลอยด์เบต้า ซึ่งก็เป็นอีกหนึ่งรอยโรคที่อยู่คู่กับปมประสาทและก่อตัวขึ้นในสมองของผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์
“สิ่งที่งานวิจัยประเภทนี้พิสูจน์ให้เห็นคือความสำคัญของสุขภาพช่องปากของเรา สังเกตสัญญาณเริ่มต้นของโรคเหงือก เช่น เลือดออกขณะแปรงฟัน หรือสัญญาณที่รุนแรงกว่า เช่น ฟันเคลื่อนหรือฟันโยก” ชาลินี คานากาซิงคัม (Shalini Kanagasingam) ผู้เชี่ยวชาญด้านการรักษารากฟันและอาจารย์คลินิกอาวุโสประจำมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ลอสแอนเจลิส (UCLan) กล่าว
“อย่ารอช้าหรือละเลยการตรวจสุขภาพช่องปาก ทันตแพทย์ของคุณจะสามารถให้คำแนะนำคุณเกี่ยวกับวิธีการกำจัดคราบพลัคและหินปูนออกจากฟันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นแหล่งสะสมของแบคทีเรียที่เราระบุว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์” เธอเสริม
“การศึกษาเหล่านี้เน้นย้ำประเด็นสำคัญที่ว่าสุขภาพช่องปากที่ดีเป็นสิ่งสำคัญต่อการรักษาสุขภาพร่างกายและจิตใจให้แข็งแรง”
สืบค้นและเรียบเรียง
วิทิต บรมพิชัยชาติกุล
ที่มา
อ่านเพิ่มเติม : วาฬคูเวียร์ : แรงบันดาลใจใหม่
ในการรักษาโรคหลอดเลือดสมองและมะเร็ง
