ฉลามดุทะเลเดือด
ทางใต้สุดของเกาะปะการังวงแหวนหรืออะทอลล์ฟาการาวา ในแถบเฟรนช์โปลินีเซีย ช่องแคบหนึ่งตัดผ่านแนวพืดหินปะการังแห่งนี้ ทุกปีในเดือนมิถุนายน ปลากะรัง (Epinephelus polyphekadion) หลายพันตัวจะมารวมตัวกันในช่องแคบดังกล่าว ซึ่งมีพื้นที่พอๆกับสนามฟุตบอลสองสามสนามต่อกัน เพื่อให้กำเนิดปลารุ่นต่อไป กระแสน้ำเชี่ยวกรากไหลหลากเข้ามาทุกๆหกชั่วโมง เติมเต็มและพาน้ำออกจากแอ่งแคบๆนั้น ปลากะรังตัวอ้วนพีขนาดราว 50 เซนติเมตร ไม่ได้เป็นปลาพวกเดียวที่มาที่นี่ เพราะยังมีฉลามสีเทาอีกหลายร้อยตัวที่มาเยือนเพื่อสะกดรอยพวกมัน ปลากะรังเพศเมียส่วนใหญ่จะอยู่ที่นี่เพียงสองถึงสามวันเพื่อวางไข่ เหมือนกับปลาที่อาศัยอยู่ตามแนวปะการังชนิดอื่นๆ แต่ปลากะรังเพศผู้ที่มักใช้ชีวิตตามลำพังเกือบทั้งปี จะมาแออัดกันในน่านน้ำอันตรายแห่งนี้นานหลายสัปดาห์ จนกว่าทั้งหมดจะได้ผสมพันธุ์พร้อมกันในที่สุด โดยปล่อยกลุ่มไข่และสเปิร์มออกมาในน้ำ คนท้องถิ่นบอกเราว่า ฤกษ์ดีของพวกมันคือช่วงคืนจันทร์เพ็ญ
ทีมงานของผมใช้เวลาสี่ปีที่ผ่านมาบันทึกและทำความเข้าใจพฤติกรรมอันน่าทึ่งและแสนพิศวงนี้ เราดำน้ำกันทั้งวันทั้งคืนตลอดระยะเวลา 21 สัปดาห์ นับรวมได้ทั้งหมด 3,000 ชั่วโมงของการดำน้ำในช่องแคบลึก 35 เมตรแห่งนี้ ในช่วงปีแรกหรือปี 2014 โยฮาน มูริเยร์ และอองโตแนง กิลแบร์ นับจำนวนปลาที่ถูกต้องได้เป็นครั้งแรก นั่นคือช่องแคบแห่งนี้มีปลากะรังทั้งหมด 17,000 ตัว และฉลามสีเทา 700 ตัว (ปลาเหล่านี้อยู่ในเขตรักษาพันธุ์ชีวมณฑล)
พลบค่ำของคืนแรก ผมมองดูครัสเตเชียนและมอลลัสก์โผล่ขึ้นจากบริเวณน้ำลึกของแนวปะการัง ก่อนจะหลบลี้หนีหายไปเมื่อเห็นแสงวาบจากไฟฉายของผม ผมมองดูฝูงปลากะรังเปลี่ยนสีตัวให้เข้มขึ้นและถอยเข้าไปหลบนอนในซอกหิน จากนั้นก็เห็นฝูงฉลามเริ่มมีชีวิตชีวา ราวกับว่ารอคอยวินาทีนี้อยู่ พวกมันจะว่ายน้ำเอื่อยๆในตอนกลางวันเพราะปลากะรังที่ตื่นอยู่ว่ายน้ำเร็วเกินจะไล่จับได้ทัน แต่ในยามราตรีเช่นนี้ ฉลามจะรวมฝูงกันที่ก้นทะเลพร้อมกันหลายร้อยตัวจนท้องน้ำสั่นสะเทือน และผมก็ตระหนักในตอนนั้นเองว่า ประเมินความเร็วของพวกมันต่ำเกินไป อาการกระสับกระส่ายของฉลามทำให้ผมเริ่มวิตก เพราะผมต้องอยู่ที่ระดับความลึกนี้กับพวกมัน
หลายปีหลังจากนั้น ผมถึงได้หายกลัว และมีความตื่นเต้นเข้ามาแทนที่ เป็นความปีติที่จะได้เรียนรู้ ได้เสี่ยงภัย โดยไม่ต้องอาศัยกรงหรือชุดดำน้ำทำจากโลหะถัก หรือกระทั่งไม้กันฉลามในการดำน้ำเข้าสู่ดงฉลามฝูงใหญ่ เพราะสิ่งหนึ่งที่เราค้นพบที่ฟาการาวาคือ พวกมันออกล่ากันเป็นฝูง คล้ายหมาป่า เพียงแต่ทำงานร่วมกันน้อยกว่า
ฉลามตัวเดียวจะอืดอาดเกินกว่าจะจับปลากะรังง่วงซึมได้สักตัว แต่เมื่อรวมกัน ฝูงฉลามมีโอกาสต้อนปลากะรังออกจากที่หลบซ่อนและตีวงล้อมได้ ก่อนจะเข้าไปรุมทึ้ง ฉากการเข้าโจมตีที่เราเห็นมากับตานี้ดูบ้าคลั่ง โชคดีที่ยานิก จองตีล ใช้กล้องแบบพิเศษซึ่งสามารถจับภาพได้พันภาพต่อวินาที ช่วยให้เราย้อนมาดูภาพฉลามในแบบสโลว์โมชันและชื่นชมความมีประสิทธิภาพและความแม่นยำของพวกมันได้
ฉลามมองเราเป็นตัวเกะกะ ไม่ใช่เป้าหมาย เมื่อเราดำน้ำในตอนกลางคืน พวกมันมักจะเข้ามาเมียงมองดูเราเพราะการเคลื่อนไหวเพียงแค่กระดิกตัวหรือแสงไฟแวบหนึ่งก็สามารถดึงดูดพวกมันได้แล้ว บางครั้งพวกมันจะว่ายเข้ามาชนเราอย่างจังจนทำให้เกิดรอยฟกช้ำดำเขียว
บรรดาฉลามสีเทาสวาปามปลากะรังหลายร้อยหรืออาจหลายพันตัวในช่วงเวลาหลายสัปดาห์ที่พวกปลากะรังมารวมตัวกันที่แนวปะการังฟาราคาวา และทำให้อีกหลายตัวบาดเจ็บ เช้าวันรุ่งขึ้นหลังจากดำน้ำตลอดทั้งคืน เมื่อฝูงปลากะรังเริ่มตื่นนอนอีกครั้ง ผมถ่ายภาพตัวที่รอดชีวิตไว้ได้ พวกมันมีแผลฉกรรจ์ บางตัวครีบขาด แผ่นปิดเหงือกขาดรุ่งริ่ง แต่ถึงแม้จะอยู่ในสภาพน่าอเนจอนาถเช่นนั้น พวกมันก็คงยังมุ่งมั่น ปลาเพศผู้ท้าทายกันครั้งแล้วครั้งเล่าให้มาเผชิญหน้าในการต่อสู้เพื่อชิงความเป็นใหญ่ ภายใต้อำนาจของสัญชาตญาณการสืบพันธุ์
ในที่สุด การสำรวจครั้งล่าสุดเมื่อปีกลายก็ทำให้เราได้เห็นเป้าหมายสูงสุดของพวกมัน ในวันแห่งการวางไข่ ระบบนิเวศทั้งหมดจะเปลี่ยนแปลง ท้องน้ำมีปลากล้วยแถบที่หน้าตาคล้ายปลาซาร์ดีนที่รับรู้ถึงความผิดปกติอยู่เต็มไปหมด ปลากะรังเพศเมียที่ท้องเป่งไปด้วยไข่ เปลี่ยนสีพรางกายนิ่งอยู่ใกล้หรือติดก้นทะเล ส่วนปลากะรังเพศผู้ตัวสีเทาอ่อนจะเฝ้ามองจากด้านบน พวกมันว่ายลงสู่ก้นทะเลเป็นพักๆ เพื่อโฉบผ่านหน้าเพศเมียและเข้าไปบดเบียด ก่อนจะกัดท้องอีกฝ่ายเพื่อกระตุ้นให้ปล่อยไข่ออกมา
จากนั้นความโกลาหลก็บังเกิด รอบตัวพวกเรา ปลากะรังราวสิบตัวทะยานตัวขึ้นสู่ผิวน้ำเหมือนพลุไฟ แต่ละกลุ่มมีปลาตัวผู้หลายตัวไล่ตามปลาตัวเมียเพียงตัวเดียว หมู่ปลาฉลามพุ่งเข้าหาพวกมัน แต่ส่วนใหญ่มักจะคว้าน้ำเหลวเพราะปลากะรังว่องไวเกินไป การผสมพันธุ์แต่ละครั้งใช้เวลาไม่ถึงหนึ่งวินาทีซึ่งเราแทบจะมองไม่เห็นหรือแทบจะไม่เข้าใจเลยว่าเกิดอะไรขึ้น ปลากล้วยแถบเข้ามาบังภาพที่เห็น เพราะพวกมันรี่เข้าไปกินไข่ปลากะรังและน้ำเชื้อทันทีที่ถูกปล่อยออกมา เซลล์ที่เหลือจะถูกกระแสน้ำแรงกวนเข้าด้วยกันระหว่างพัดพาออกสู่ทะเล
เรื่องและภาพถ่าย โลรอง บาเลสตา
อ่านเพิ่มเติม
