“ดื่มเบียร์ สูบกัญชา เพิ่งมีเซ็กส์ ทำให้โดนยุงกัดมากขึ้น”
ตลอด 3 วันที่ร้อนอบอ้าวของเดือนสิงหาคม 2023 ในเทศกาลดนตรีที่ยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของเนเธอร์แลนด์ ผู้คนจำนวนมากยืนต่อแถวยาวเหยียดอยู่หน้าทางเข้าตู้คอนเทนเนอร์ 4 ตู้ที่เชื่อมติดกันเพื่อทำอะไรบางอย่างที่ไม่ใช่เพื่อพบศิลปินที่ชื่นชอบ แต่พวกเขาเข้าแถวเพื่อให้ยุงรุมตอม
นักวิจัยได้คัดเลือกผู้เข้าร่วมงานเทศกาลจำนวน 465 คนให้เข้าร่วมการทดลอง เพื่อดูว่าพวกเขามี ‘เสน่ห์’ ดึงดูดยุงแค่ไหน
“คุณจะได้ยินเสียงเชียร์ดังลั่นเมื่อคะแนนปรากฏบนกระดานคะแนน” เฟลิกซ์ โฮล (Felix Hol) นักชีววิทยาเชิงปริมาณประจำศูนย์การแพทย์มหาวิทยาลัยราดบูด ในเมืองไนเมเคิน ประเทศเนเธอร์แลนด์ กล่าว ผู้เข้าร่วมมักพูดเมื่อเห็นคะแนนของตัวเองว่า “เห็นไหม ฉันพูดถูก!”
ยุงเต็มไปหมด
ตามรายงานใหม่ที่เผยแพร่บนฐานข้อมูล bioRxiv.org ผู้เข้าร่วมจะต้องวางแขนซ้ายไว้ข้างกล่องโปร่งใสที่บรรจุยุงตัวเมีย 20-35 ตัว จากนั้นกล้องก็จะคอยนับจำนวนยุงที่บินมาเกาะใกล้ผิวหนัง และเทียบกับยุงที่กินน้ำตาลอยู่ตรงด้านข้างของกล่อง
“รูพรุนบนผนังกล่องช่วยให้กลิ่นผิวหนังกระจายตัวเข้าไปในกรง ในขณะที่มีขนาดเล็กพอที่จะป้องกันไม่ให้ยุงกัดผ่าน” ทีมวิจัยเขียน
สิ่งที่พวกเขาพบคือ ผู้ที่ดื่มเบียร์ในช่วง 12 ชั่วโมงก่อนหน้าในงานนั้น ดึงดูดยุงได้มากกว่าผู้ที่ไม่ได้ดื่มถึง44% อย่างไรก็ตาม เบียร์อร่อย ๆ ไม่ใช่สิ่งล่อใจเพียงอย่างเดียนั่นคือ เซ็กส์ แม้ยุงจะแสดงความสนใจอย่างชัดเจนกับคนที่ดื่มเบียร์มา แต่ผู้เข้าร่วมการทดลองที่ชวนเพื่อนมนุษย์เข้ามาในเต็นท์เดียวกันได้สำเร็จก็ดึงดูดได้มากกว่าปกติเช่นกัน
กลับกันไม่พบความน่าดึงดูดใจนี้อย่างมีนัยสำคัญสำหรับนักดื่มไวน์ และไม่มีความเชื่อมโยงโดยตรงระหว่างความเข้มข้นของแอลกอฮอล์ในเลือดที่วัดได้กับปริมาณยุงที่เกาะอยู่ กล่าวอีกนัยหนึ่ง ยุงดูเหมือนจะตอบสนองต่อลักษณะทั่วไปของผู้ดื่มเบียร์มากกว่าแอลกอฮอล์ในกระแสเลือด
การใช้กัญชาก็มีความเชื่อมโยงเล็กน้อยกับจำนวนยุงที่เพิ่มขึ้น แต่ผลกระทบนั้นหายไปเมื่อนำปัจจัยอื่น ๆ เข้ามาพิจารณาร่วมด้วย ตรงกันข้าม สุขอนามัยและครีมกันแดดดูเหมือนจะเป็นปัจจัยป้องกัน โดยผู้ที่เพิ่งอาบน้ำและใช้ครีมกันแดดจะไม่ค่อยดึงดูดยุงมากนัก ซึ่งลดลงถึงครึ่งหนึ่ง
ทำไมถึงเป็นอย่างนั้น?
จากข้อมูลทั้งหมด นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า ไม่น่าจะเกี่ยวกับเบียร์โดยตรง แต่เป็นผลจากแอลกอฮอล์นี้มีปฏิกิริยากับผิวหนังมนุษย์มากกว่า
“มีการทดลองบางอย่างในแอฟริกากับยุงบางชนิด โดยบางคนดื่มเบียร์ บางคนไม่ดื่ม” ไนเจล บีบี (Nigel Beebe) ผู้เชี่ยวชาญด้านยุง รองศาสตราจารย์ประจำคณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยควีนส์แลนด์ กล่าว
“การทดสอบพบว่าคนที่ดื่มเบียร์จะดึงดูดยุงได้มากกว่าเล็กน้อย ผมคิดว่าเมื่อคุณดื่มแอลกอฮอล์ คุณอาจสร้างสัญญาณความร้อนที่แรงขึ้น (ซึ่งเกิดจากการขยายหลอดเลือดที่ผิวหนัง) หรือสัญญาณการรับกลิ่น (ประสาทรับกลิ่น) ที่แรงขึ้นในมุมของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (ที่มาจากผิวหนัง) ซึ่งทำให้คุณตกเป็นเป้าหมายของการถูกยุงกัดได้ง่ายขึ้น”
เมื่อเราหายใจออก เราจะสร้างกลุ่มก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2 plume) ที่ลอยออกจากร่างกาย โดยยุงจะมีเซ็นเซอร์เฉพาะทาง ซึ่งเป็นเซลล์ประสาทในขากรรไกรบน ที่สามารถตรวจจับความเข้มข้นของก๊าซที่เพิ่มขึ้นนี้ได้แม้จะมีอยู่เพียงเล็กน้อยในระยะไกลหลายเมตร ซึ่งไกลเกินกว่าที่พวกมันจะได้กลิ่นจากผิวหนัง
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าสิ่งนี้เกิดขึ้นควบคู่กับสัญญาณความร้อน กลายเป็นตัวล่อยุงให้เข้ามายังผิวหนังของมนุษย์
“จากนั้น ยุงจะลงจอดบนผิวหนังของคุณและสัมผัสคุณสัก 2-3 ครั้งเพื่อประเมินสารที่ย่อยสลายน้ำมันบนผิวหนังของคุณ ซึ่งเกิดจากจุลินทรีย์ในร่างกายของคุณ” บีบี กล่าวเสริม “จากนั้น พวกมันจะหาตำแหน่งที่ดีที่สุดสำหรับการกัดโดยสัมพันธ์กับเส้นเลือดฝอยบนผิวหนังของคุณ ก่อนที่จะกัด”
สิ่งที่น่าสังเกตเพิ่มเติมในงานวิจัยนี้ก็คือหมู่เลือดไม่ได้มีบทบาทในการดึงดูด ซึ่งเหักล้างความเชื่อที่ยึดถือกันมานานว่าสิ่งนี้เป็นปัจจัยหนึ่งที่ยุงเลือกว่าจะกัดใคร แม้จะมีข้อจำกัดมากมาย ทั้งการคัดเลือกผู้เข้าร่วม กลิ่นที่ยังคงหลงเหลืออยู่ภายในกล่องและตู้คอนเทนเนอร์
แต่การศึกษานี้ก็ได้แนะนำวิธีบางอย่างหากคุณต้องการหลีกเลี่ยงยุง หรือป้องกันตัวเองจากยุงในสิ่งแวดล้อมเพราะยุงนั้นเป็น ‘สิ่งมีชีวิตที่ฆ่าคนมากที่สุด’ ผ่านโรคร้ายแรงอย่างมาลาเรียและไข้เลือดออก
“ภาพรวมที่ได้จากการศึกษาของเราชี้ให้เห็นว่าการใช้ชีวิตอย่างมีสติ เช่น การงดเว้นยาเสพติดและแอลกอฮอล์ การนอนคนเดียว และการทาครีมกันแดดเป็นประจำ จะช่วยลดโอกาสการถูกยุงกัด” ทีมงานกล่าว
หากคุณไม่อยากถูกยุงกัด “อย่าดื่มเบียร์ อย่าสูบกัญชา อย่านอนกับคนอื่น และต้องทาครีมกันแดด” โฮลกล่าว หากคำแนะนำนั้นฟังดูไม่น่าสนใจ เขาบอกว่ายังมีทางเลือกอื่น “คุณสามารถทำอะไรก็ได้ที่คุณต้องการและสวมเสื้อแขนยาวไว้”
สืบค้นและเรียบเรียงข้อมูล
วิทิต บรมพิชัยชาติกุล
ที่มา
อ่านเพิ่มเติม :โลกร้อน ทำให้ยุงแพร่พันธุ์เร็ว ไข้เลือดออกระบาดหนัก
