คริสต์มาส กับวิวัฒนาการเทศกาลข้ามศตวรรษ

คริสต์มาส เทศกาลแห่งการเฉลิมฉลองที่ทั้งสุขสันต์และสดใส แล้วเหตุใดกันที่ทำให้คริสต์มาสได้รับความนิยมทั่วโลกมากมายขนาดนี้?

คำสอนของคริสต์ไม่ได้กล่าวถึงวันประสูติของพระเยซู หากเพียงแต่บอกเล่าเรื่องราวการปฏิสนธินิรมลและทรงประสูติอย่างสมถะ นักประวัติศาสตร์ไม่เห็นด้วยกับที่ว่า วันที่ 25 ธันวาคม มีความเกี่ยวข้องกับคริสต์มาส อย่างไรก็ตาม ในปี ค.ศ.336 คริสตจักรในกรุงโรมได้ทำการเฉลิมฉลองคริสต์มาสในวันนั้น ซึ่งประจวบเหมาะกับเทศกาลเหมายัน (วันที่กลางคืนในซีกโลกเหนือยาวนานกว่ากลางวัน) เลี้ยงฉลองพระเสาร์ของโรมัน นี่จึงเป็นเหตุผลที่ว่า บางคนก็ฉลองคริสต์มาสในเดือนมกราคม

ภาพวาดนี้มีชื่อว่า Adoration of the Magi โดย Juan Correa de Vivar พรรณนาถึงปราชญ์ 3 คนที่มาเยี่ยมเยียนพระเยซูคริสต์แรกประสูติพร้อมกับมอบของขวัญให้กับพระองค์ แม้ว่าปัจจุบันจะมีการเฉลิมฉลองในวันที่ 25 ธันวาคม แต่คำสอนไม่ได้กล่าวถึงวันที่ทรงบังเกิดของพระเยซู (ภาพ JUAN CORREA DE VIVAR, ORONOZ/ART RESOURCE)

พระเจ้าชาร์เลอมาญ จักรพรรดิแห่งโรมันตะวันตก ณ มหาวิหารเซนต์ปีเตอร์ กรุงโรม ในวันคริสต์มาส ค.ศ. 800 ในเวลานั้น โบสถ์คริสต์ได้เริ่มฉลองคริสต์มาสในวันที่ 25 ธันวาคม ถึงแม้ว่านักประวัติศาสตร์จะไม่เห็นด้วยกับวิธีการกำหนดวันของคริสตจักร (ภาพ ART RESOURCE)

เดือนธันวาคม และเทศกาลคริสต์มาส รายละเอียดถูกสลักลงบนเสาหินในศตวรรษที่ 12 ณ รัฐซูวินญี ประเทศฝรั่งเศส (ภาพ A DAGLI ORTI / NPL – DEA PICTURE LIBRARY, BRIDGEMAN IMAGES)

เทศกาลฤดูหนาวจัดขึ้นทั่วโลกตั้งแต่ครั้งโบราณ จนในที่สุดประเพณีเหล่านั้นก็เชื่อมโยงกันกับคริสต์มาส ยกตัวอย่างเทศกาลเหมายันดั้งเดิมของเยอรมันที่เต็มไปด้วยช่อดอกไม้และการเฉลิมฉลอง หรือดรูอิด (ผู้นำศาสนา) ของชาวเคลท์ที่จัดเทศกาลครีษมายันยาวนานตลอดสองวันไปพร้อมกับการจุดเทียนและตกแต่งบ้านด้วยต้นฮอลลี่หรือแขวนมิสเซิลโท

ไม่มีสัญลักษณ์คริสต์มาสใดที่น่าจดจำไปมากกว่าซานตาคลอส ชายมีหนวดผู้มีที่มาจากเซนต์นิโคลัส บิชอปชาวกรีกในศตวรรษที่สาม ผู้เกี่ยวข้องกับการมอบของขวัญประจำเดือนธันวาคม ในภาพวาดของรัสเซีย เซนต์นิโคลัสรายล้อมด้วยฉากต่างๆ จากชีวิตของเขา (ภาพ HIP, ART RESOURCE)

ซานตาคลอสกำลังฟังวิทยุในการ์ดโฆษณาปี 1924 สำหรับนิตยสารเซนต์นิโคลัส เมื่อผู้อพยพหลั่งไหลเข้ามาในสหรัฐอเมริกา พวกเขานำเอาประเพณีของตนเองติดตัวมา รวมถึงเซนต์นิคชราร่าเริงผู้นี้ด้วย (ภาพ ART RESOURCE)

การผลิตซ้ำซานตาคลอสเกิดขึ้นหลายครั้งตลอดประวัติศาสตร์ รวมถึงการ์ดคริสต์มาสของฮังการีสมัยศตวรรษที่ 20 ที่วาดภาพคุณพ่อคริสต์มาสในเสื้อคลุมสีน้ำเงินและหมวกที่ประดับประดาด้วยขนสัตว์ พร้อมกันกับถือกระสอบของเล่นกับตะกร้าผลไม้ (ภาพ ART RESOURCE)

ภาพพิมพ์อังกฤษสมัยศตวรรษที่ 19 แสดงภาพซานตาคลอสที่เต็มไปด้วยของขวัญและต้นคริสต์มาสใต้แสงเทียน นักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่ตามรอยต้นกำเนิดของต้นคริสต์มาสไปยังประเทศเยอรมนี แต่ประเพณีนี้กลายมาเป็นที่นิยมในศตวรรษที่ 19 จากราชวงศ์อังกฤษ (ภาพ ART RESOURCE)

การ์ดคริสต์มาสฝรั่งเศสปี 1900 แสดงภาพคุณพ่อคริสต์มาสกำลังนำของขวัญไปให้เด็กๆ การพรรณาถึงซานตาคลอสส่วนใหญ่แสดงให้เห็นว่าเขาเดินทางมอบของขวัญให้กับเด็กดีทั่วโลก (ภาพ ART RESOURCE)

เมื่อเวลาผ่านไป คริสต์มาสได้รับความนิยม และกลายเป็นประเพณีใหม่ ในยุคกลางของอังกฤษ คริสต์มาสกินระยะเวลายาว 12 วัน ซึ่งเกี่ยวพันกับความสนุกสนานรื่นเริงในทุกรูปแบบ ตั้งแต่การเล่นละครไปจนถึงการประกวดเพื่อฉลองการประสูติของพระเยซู เช่นนั้นแล้วดนตรี การให้ของขวัญ และของประดับตกแต่งจึงกลายมาเป็นวิถีปฏิบัติประจำเทศกาล

งานเลี้ยงคริสต์มาส อย่างเช่นมื้อค่ำวันคริสต์มาสสุดหรูในเยอรมนีสมัยศตวรรษที่ 15 เป็นประเพณีในยุโรปมาช้านาน ช่วงยุคกลางของอังกฤษ คริสต์มาสเป็นเทศกาลแห่งความสนุกสนานทุกรูปแบบซึ่งกินเวลายาวนานถึง 12 วัน (ภาพ BRIDGEMAN IMAGES)

จดหมายคริสต์มาสปี 1984 กับข้อความที่ว่า “สุขสันต์วันคริสต์มาส” ในภาษาเยอรมัน ต้นคริสต์มาสไม่ใช่เพียงประเพณีเดียวที่มีต้นกำเนิดมาจากประเทศเยอรมนี ตุ๊กตานัทแครกเกอร์และปฏิทิน Advent (ปฏิทินนับถอยหลังสู่วันคริสต์มาส) ต่างก็มีต้นกำเนิดจากเทศกาลคริสต์มาสแบบเยอรมัน (ภาพ UTE FRANZ-SCARCIGLIA, ART RESOURCE)

หญิงสาวยืนถือหุ่นกระบอกและต้นคริสต์มาส บนภาพประกอบของศิลปิน Friedrich Stahl บนปกนิตยสาร Moderne Kunst ของเยอรมัน (ภาพ FRIEDRICH STAHL/DE AGOSTINI PICTURE LIBRARY, BRIDGEMAN IMAGES)

ชาวอเมริกันหล่อหลอมประเพณีในวันคริสต์มาสด้วยการแลกของขวัญ ในศตวรรษที่ 20 กระดาษห่อของขวัญเข้ามาแทนที่การห่อของขวัญด้วยกระดาษสีน้ำตาล เมื่อ Rollie B. Hall ผู้ซึ่งน้องชายของเขาเป็นผู้ก่อตั้ง Hallmark Cards ได้ใช้กระดาษหุ้มซองจดหมายสไตล์ฝรั่งเศสมาห่อของแทนกระดาษในร้านที่หมดไป เช่นเดียวกันกับที่ Hallmark ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการสร้างสรรค์การ์ดคริสต์มาสสมัยใหม่ แทนที่กระดาษการ์ดใบเล็กจากช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ด้วยการ์ดใบใหญ่เปิดหน้าคล้ายหนังสือสำหรับบอกความรู้สึกที่เป็นส่วนตัวขึ้น

ภาพประกอบบอกเล่าเรื่องราวช่วงเย็นอันแสนวุ่นวายในลอนดอน ที่ซึ่งนักช็อปคริสต์มาสรีบไปหยิบต้นหมายและของขวัญจากงานออกร้านของเล่น แม้ว่าคริสต์มาสจะมีต้นกำเนิดมาจากศาสนา แต่ก็กลายเป็นวันหยุดที่มีการค้าขายทางโลกมากขึ้น (ภาพ BRIDGEMAN IMAGES)

การ์ดคริสต์มาสสำหรับครอบครัวแสดงให้เห็นกิ่งก้านของต้นฮอลลี่และผลเบอร์รี่สีแดงอันเป็นสัญลักษณ์ประจำฤดูกาล การส่งการ์ดหากันเป็นประเพณีคริสต์มาสสำหรับหลายครอบครัว โดยบางส่วนได้รับอิทธิพลจากการ์ด Hallmark (ภาพ BRIDGEMAN IMAGES)

จากการสำรวจในปี 2019 ชาวอเมริกันมากกว่า 9 ใน 10 เฉลิมฉลองเทศกาลคริสต์มาส แต่เพียง 35% เท่านั้นที่มองว่าเป็นเทศกาล ‘เคร่งศาสนา’ แต่เมื่อผ่านเวลาของการผสมปนเประหว่างลัทธิกับประเพณีทางศาสนา วันหยุดนี้จึงมอบบางอย่าง สำหรับทุกคนที่เฉลิมฉลอง ไม่ว่าจะเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือไม่ก็ตาม

เรื่อง ERIN BLAKEMORE