ในสหรัฐฯ รัฐบัญญัติสิ่งมีชีวิตใกล้สูญพันธุ์ปกป้องสัตว์ป่าที่ตกอยู่ในอันตรายมานาน 50 ปีแล้ว ส่งผลให้ความหลากหลายทางชีวภาพทั้งหมดได้รับอานิสงส์ไปด้วย
หากถามนักสำรวจเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก โจเอล ซาร์โทรี เรื่องสัตว์ใกล้สูญพันธุ์และถูกคุกคามชนิดต่างๆ เกือบ 700 ชนิดที่เขาถ่ายภาพไว้ เขาจะพูดถึงหอยกาบน้ำจืดทันที “เครื่องกรองน้ำมีชีวิต” เหล่านี้จัดอยู่ในกลุ่มชนิดพันธุ์ที่เสี่ยง ต่อการสูญพันธุ์มากที่สุดในโลก “นั่นควรทำให้ผู้คนตกใจครับ เพราะเราจำเป็นต้องอาศัยน้ำเพื่อมีชีวิตรอด” ซาร์โทรี กล่าว “ชะตากรรมของพวกเราแยกไม่ออกจากของพวกมันครับ”
ร้อยละ 75 ของชนิดหอยกาบน้ำจืดในสหรัฐฯ ได้รับความคุ้มครองภายใต้รัฐบัญญัติสิ่งมีชีวิตใกล้สูญพันธุ์ (Endangered Species Act: ESA) กฎหมายซึ่งเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางว่าให้การคุ้มครองครอบคลุมสิ่งมีชีวิตมากที่สุดฉบับหนึ่งในโลกนี้ ช่วยนกอินทรีหัวขาวและหมีกริซลีให้พ้นจากขอบเหวของการสูญพันธุ์ไว้ได้ และยังส่งผลกระทบกว้างไกลออกไปอย่างมาก กล่าวคือการคุ้มครองสิ่งมีชีวิตกว่า 2,300 ชนิดที่ใกล้สูญพันธุ์และถูกคุกคาม กฎหมายฉบับนี้ยังค้ำจุนระบบนิเวศที่สิ่งที่มีชีวิตเหล่านี้อาศัยอยู่ “ปกป้องป่าผืนนั้นให้แมวหรือหมีหายาก เท่ากับว่าเรากำลังรักษาชีวิตทั้งหมดที่อยู่ในป่า ผืนนั้นครับ” ซาร์โทรีกล่าว ในช่วงครึ่งศตวรรษที่ผ่านมา สิ่งมีชีวิตกว่า 50 ชนิดในบัญชีของกฎหมายฉบับนี้ฟื้นตัวเต็มที่ ร้อยละ 99 รอดพ้นจากการสูญพันธุ์ เป็นไปไม่ได้เลยที่จะรู้ว่า มีสิ่งมีชีวิตอีกมากมายแค่ไหนที่ได้อานิสงส์จากกฎหมายฉบับนี้
ซาร์โทรีถ่ายภาพสัตว์ไปแล้วกว่า 15,000 ชนิดในโครงการโฟโตอาร์ก (Photo Ark) ทุกครั้งที่ยกกล้องขึ้นถ่ายภาพ เขาทำให้เราระลึกว่า กฎหมายฉบับนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งในการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ “ผมมักคิดว่าการอนุรักษ์สัตว์ใกล้สูญพันธุ์เหมือนการตรวจดูหมุดทุกตัวบนปีกเครื่องบินให้แน่ใจว่ายังยึดแน่นอยู่ครับ” เขาบอกและเสริมว่า “ถ้าเราเสียหมุดไปหนึ่งหรือสองตัว มันอาจไม่ส่งผลกระทบต่อการบินข้ามมหาสมุทรของเรา แต่ถ้าเริ่มเสียหมุดไปหลายสิบตัว เราจะกระวนกระวายใจ แล้วมองหาร่มชูชีพ แต่โลกไม่มีร่มชูชีพนั่นหรอก มันเป็นดาวเคราะห์ดวงเดียวที่เรามีครับ”
ชนิดพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์
หลังสูญเสียถิ่นอาศัย นกกระสาพันธุ์อเมริกันได้รับความคุ้มครองภายใต้รัฐบัญญัติสิ่งมีชีวิตใกล้สูญพันธุ์เมื่อปี 1984 ไม่กี่ปีต่อมา อัลลิเกเตอร์พันธุ์อเมริกันซึ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อบึงเอเวอร์เกลดส์ในรัฐฟลอริดา ก็ถูกถอดจากบัญชีเพราะประชากร ฟื้นตัวขึ้น สัตว์ซึ่งถูกถ่ายภาพแยกกันสองชนิดนี้มีความสัมพันธ์แบบพึ่งพากันและกัน กล่าวคือ อัลลิเกเตอร์หากินในป่าน้ำท่วมที่นกกระสาทำรัง ช่วยป้องกันสัตว์ผู้ล่า เช่น แรกคูน ไม่ให้เข้าใกล้ไข่ บางครั้งอัลลิเกเตอร์ได้กินลูกนกกระสาที่ตกจากรัง เป็นการตอบแทน
ชนิดพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์
หอยกาบพัดน้ำจืดพึ่งพาปลาดาร์เตอร์ รวมถึงปลาดาร์เตอร์สีส้มและปลาดาร์เตอร์โรอาโนก เพื่อความอยู่รอด โดยตัวอ่อน ของหอยกาบจะเกาะบนตัวปลาเหล่านี้นานหลายสัปดาห์เพื่อดูดสารอาหารที่จำเป็นต่อพัฒนาการ หอยกาบน้ำจืดเต็มวัยตัวเดียวสามารถทำความสะอาดน้ำได้มากถึง 55 ลิตรต่อวัน ทำให้แม่น้ำลำธารสะอาด ดีต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิดที่พึ่งพาสายน้ำนั้น มลพิษทางน้ำและถิ่นอาศัยที่ถูกแบ่งแยกจนกระจัดกระจาย ทำให้หอยกาบลดจำนวนลงมากจนเกือบสูญพันธุ์
ชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคาม
เกือบเก้าเดือนต่อปี เต่าทะเลทรายแคลิฟอร์เนียแสวงหาสถานที่หลบร้อนหนาวในอุโมงค์ที่อาจยาวถึง 9 เมตรใต้พื้นดิน อันแห้งผากในทะเลทรายโมฮาวี สัตว์เลื้อยคลานอายุยืนที่ขึ้นบัญชีว่าถูกคุกคามตั้งแต่ปี 1990 ชนิดนี้ไม่ได้ใช้ชีวิตอยู่ตามลำพัง พวกมันขุดโพรงจำนวนมากถึงปีละ 25 โพรง และแบ่งปันโพรงกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ตั้งแต่ตุ๊กแก ถึงกระต่ายหางขาว ประชากรเต่าทะเลทรายที่เผชิญภัยคุกคามจากการขยายตัวของเขตเมือง ลดจำนวนลงอย่างฮวบฮาบในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา จากจำนวนเต่าเต็มวัยมากมายต่อตารางกิโลเมตร เหลือเพียงไม่กี่ตัว
ชนิดพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์
เนินทรายครอบคลุมพื้นที่ราว 10 ตารางกิโลเมตรบนชายฝั่งด้านอ่าวเม็กซิโกของรัฐฟลอริดา เป็นถิ่นอาศัยของหนูใกล้ สูญพันธุ์หลายชนิด รวมถึงหนูชายหาดเซนต์แอนดรูว์ สัตว์ใบหูใหญ่เหล่านี้มีลำตัวยาวเพียงไม่กี่เซนติเมตร และถูกคุกคาม จากแรงกดดันมากมาย เช่น พายุเฮอร์ริเคน แสงไฟของมนุษย์ และสัตว์ผู้ล่ารุกราน การคุ้มครองหนูชายหาดเท่ากับช่วยรักษา แหล่งอาหารสำคัญของนกเค้า งู ปูลม และสัตว์พื้นถิ่นอื่นๆ
ชนิดพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์
ช่วงปลายศตวรรษที่สิบเก้า โครงการรณรงค์ของรัฐบาลกลางมุ่งกำจัดแพรรีด็อก ซึ่งถูกมองว่าเป็นศัตรูพืชผลทางเกษตร ไปจากร้อยละ 96 จากถิ่นอาศัยในอดีต การหายไปของพวกมันก่อให้เกิดปฏิกิริยาลูกโซ่ กล่าวคือหากไม่มีแพรรีด็อกช่วยขุดโพรง นกเค้าโพรง ซาลาแมนเดอร์ และสัตว์อื่นอีกหลายชนิดจะขาดที่พักพิงที่พึ่งพาได้ ส่วนเฟอร์เร็ตตีนดำก็สูญเสียแหล่งอาหารหลักและเกือบสูญพันธุ์ การขึ้นบัญชีในรัฐบัญญัติชนิดพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์และโครงการขยายพันธุ์ในสถานเพาะเลี้ยง ที่ประสบความสำเร็จทำให้เฟอร์เร็ตฟื้นตัว
เรื่อง นาตาชา เดลี
ภาพถ่าย โจเอล ซาร์โทรี
แปล ปณต ไกรโรจนานันท์
