เมืองไทยในอดีต: ล้านนาเมื่อวันวาน
บรรยากาศบ้านเมืองและความเป็นอยู่ของผู้คนในหัวเมืองทางเหนือของไทยเมื่อเกือบร้อยปีก่อน ได้รับการตีพิมพ์ในนิตยสาร เนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก อยู่เนืองๆ เช่นสารคดีเรื่อง “ตามหาไม้กระเบา” หรือ “Hunting for Chaulmoogra Tree” ในฉบับเดือนมีนาคม ค.ศ. 1922 และอีกครั้งในสารคดีเรื่อง “จับเสือที่ป่าเมืองน่าน” หรือ“The Warfare of the Jungle Folk” ในฉบับเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ. 1928
เชียงใหม่คือศูนย์กลางของอาณาจักรล้านนามาแต่พุทธศักราช 1839 ในสมัยพญามังราย ด้วยชัยภูมิลุ่มน้ำแม่ปิงที่เหมาะสม สายน้ำแม่ปิงเปรียบเสมือนสายโลหิตที่หล่อเลี้ยงบำรุงเมืองทั้งด้านความเป็นอยู่ การเดินทาง และการค้า ด้วยเหตุที่ดินแดนนี้ตั้งอยู่กึ่งกลางระหว่างไทยกับพม่า ฉะนั้น การได้ล้านนาเป็นเมืองประเทศราชจึงเหมาะสำหรับใช้เป็นฐานที่มั่นในการเกณฑ์กำลังคน เสบียงอาหาร อาวุธเกื้อกูลต่อการยกทัพ ในยุคที่มากด้วยการกรำศึกและผลัดแผ่นดินอยู่มิว่างเว้น
![เมืองไทยในอดีต](https://i1.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/NationalGeographic_605071-671x1024.jpg?resize=640%2C977)
![เมืองไทยในอดีต](https://i2.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/Imag21314-745x1024.jpg?resize=640%2C880)
สองร้อยกว่าปีที่ล้านนาอยู่ในการปกครองของพม่าสิ้นสุดลงเมื่อล้านนาเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้าตากสินแห่งกรุงธนบุรี ล่วงเข้ารัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก แม้ว่าเชียงใหม่ซึ่งเป็นศูนย์กลางของล้านนาจะสวามิภักดิ์ต่อกรุงรัตนโกสินทร์ แต่การสร้างความเข้มแข็งของบ้านเมืองยังคงทำได้ยากยิ่ง เพราะพม่ายังรุกรานดินแดนนี้อยู่เรื่อยมา
![เมืองไทยในอดีต](https://i2.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/NationalGeographic_605086.jpg?resize=640%2C377)
ตำนานอันเป็นที่เลื่องลือของ “เจ้าเจ็ดตน” เจ้าผู้ครองนครที่มีความผูกพันทางสายเลือดเจ็ดพระองค์แห่งราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ได้อภิบาลผู้คนนับหมื่นแสนในดินแดนล้านนาอย่างประนีประนอม ถ้อยทีถ้อยอาศัย ทำให้ศูนย์กลางของดินแดนล้านนาอย่างเชียงใหม่มีความเป็นปึกแผ่นและแข็งแกร่งขึ้นเป็นลำดับในฐานะเมืองหน้าด่านฝ่ายเหนือที่สำคัญของไทย
![เมืองไทยในอดีต](https://i0.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/Imag21313-791x1024.jpg?resize=640%2C829)
เมืองเชียงใหม่ผ่านการปกครองดูแลโดยเจ้าผู้ครองนครถึง 9 พระองค์ ทว่าในสมัยเจ้าอินทวโรรสสุริยวงศ์ (เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 8) ตรงกับช่วงการปฏิรูปประเทศให้ทันสมัยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการสถาปนาเชียงใหม่เป็นเมืองหลักสำคัญในมณฑลพายัพ ซึ่งอำนาจในการปกครองจะขึ้นอยู่กับข้าหลวงประจำนครที่ส่งมาจากพระนคร เจ้าแก้วนวรัฐจึงเป็นเจ้าหลวงองค์สุดท้ายของนครเชียงใหม่
![เมืองไทยในอดีต](https://i0.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/NationalGeographic_605074.jpg?resize=640%2C319)
![เมืองไทยในอดีต](https://i1.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/NationalGeographic_933107.jpg?resize=640%2C481)
![เมืองไทยในอดีต](https://i2.wp.com/www.ngthai.com/app/uploads/2018/02/NationalGeographic_605088.jpg?resize=640%2C430)
แม้วันนี้ล้านนาจะไร้เจ้าผู้ครองนคร แต่อดีตทางวัฒนธรรมที่ยังคงปรากฏอยู่ใน 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยในปัจจุบัน ได้แก่ เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง เชียงราย พะเยา แพร่ น่าน และแม่ฮ่องสอน เป็นสิ่งที่สะท้อนได้เป็นอย่างดีว่า อาณาจักรแห่งนี้เคยรุ่งเรืองและมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับกรุงรัตนโกสินทร์มากเพียงใด —มธุรพจน์ บุตรไวยวุฒิ เรียบเรียง
อ่านเพิ่มเติม