ชุมชนบ้านมาบจันทร์ ตั้งอยู่ที่หมู่ 7 ตำบลแกลง อำเภอเมือง จังหวัดระยอง เป็นหนึ่งในชุมชนที่อยู่รอบเขายายดา แหล่งธรรมชาติ แหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์แห่งหนึ่งของจังหวัดระยอง ชาวบ้านในชุมชนแห่งนี้เป็นชาวสวนที่ปลูกผลไม้สารพัดชนิด โดยเฉพาะทุเรียนซึ่งเป็นผลไม้ขึ้นชื่อประจำจังหวัด
เมื่อมองจากภายนอก เราจะเห็นได้ถึงความอุดมสมบูรณ์ ความเขียวขจีจากต้นไม้ที่ปกคลุมไปสุดสายตา สอดประสานไปกับแหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์ทุกที่ ราวกับความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาตินี้ไม่เคยขาดหายไปจากพื้นที่นี้
แต่ถ้าเราย้อนไปเมื่อ 20 ปีก่อน ชุมชนรอบเขายายดา ซึ่งรวมถึงบ้านมาบจันทร์ ต้องประสบปัญหาภัยแล้งยืดเยื้อ ผืนป่าขาดความอุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านเดือดร้อนไปทุกหย่อมหญ้า แต่ในวันนี้พวกเขาพลิกฟื้นความแห้งแล้งให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มี “ทรัพยากรน้ำ” อันอุดมสมบูรณ์ เป็นตัวชูโรงสำคัญได้อย่างน่าประทับใจ
National Geographic Thailand ได้รับคำเชิญชวนจากชุมชนบ้านมาบจันทร์ และ เอสซีจี เคมิคอลส์ หรือ SCGC ให้มาร่วมเดินทางสัมผัสประสบการณ์การท่องเที่ยวชุมชนที่บ้านมาบจันทร์ ที่พร้อมให้ประสบการณ์ผู้มาเยือนที่หลากหลาย ทั้งการตะลุยป่าในเส้นทางสุดท้าทาย ปั่นจักรยาน ตะลุยขับรถเอ็นดูโร่ ตั้งแคมป์บนยอดเขา ชมดวงอาทิตย์ขึ้น กินอาหารที่วัตถุดิบสดใหม่ในชุมชน รวมไปถึงผลไม้โดยเฉพาะ ‘ทุเรียน’ ที่เราได้มีโอกาสเด็ด ปอก กิน แบบสดใหม่ จากต้นเลยทีเดียว
เส้นทางเดินป่า ศึกษาธรรมชาติ ชุมชนบ้านมาบจันทร์
เส้นทางเดินป่าชุมชนมาบจันทร์ หนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญของชุมชนรอบเขายายดา สมเจตต์ โชตภักดี เดินนำผู้มาเยือนเข้าเส้นทางป่าชุมชนซึ่งต้องอาศัยการเดินเท้าในเส้นทางเดินป่าแคบ ๆ แต่โอบล้อมด้วยพืชป่านานาชนิดที่ให้ร่มเงาตลอดเส้นทาง ตลอดเส้นทางเดินจะใช้เวลาประมาณ 3-4 ชั่วโมง นักท่องเที่ยวจะต้องมีผู้นำทางซึ่งจะเป็นชาวบ้านในพื้นที่
จุดหมายของเส้นทางนี้คือ “ต้นพระเจ้า 5 พระองค์” ต้นไม้โบราณอายุนับร้อยปีที่มีความสูงสุดสายตา แค่เพียงรากใหญ่โตก็มีความสูงเทียบเท่าคนหนึ่งคนได้แล้ว และหากได้มาช่วงหน้าฝนก็จะได้พบกับน้ำตกขนาดย่อมกลางป่าเขาที่เต็มไปด้วยความชุ่มฉ่ำจากธรรมชาติ
เส้นทางเดินป่าแห่งนี้เป็นหนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวของ ชุมชนมาบจันทร์ ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่โอบอ้อมไปด้วยธรรมชาติที่พรั่งพร้อมไปด้วยวิถีชีวิตแบบชาวสวนดั้งเดิม และมีการจัดการอย่างเป็นระบบ มีร้านค้าและที่พักโฮมสเตย์ที่ล้อมไปด้วยธรรมชาติสวย อากาศดี
ชิมอาหารพื้นถิ่นฝีมือชาวมาบจันทร์โดยวัตถุดิบสดใหม่
ผู้นำในการสร้างแหล่งท่องเที่ยวชุมชนมาบจันทร์คือ วันดี อินทรพรม ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 7 บ้านมาบจันทร์ จังหวัดระยอง ที่ต้อนรับผู้มาเยือนชุมชนด้วยอาหารท้องถิ่นหลากชนิดรสชาติอร่อยที่เธอยืนยันว่า วัตถุดิบล้วนมาจากแหล่งปลูกในชุมชน ซึ่งเป็นความอร่อยในแบบบ้านมาบจันทร์ซึ่งมาจากแหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์
สวนลุงจรูญ ชิมทุเรียนสด ทุเรียนทอด ผลไม้สดจากต้น
จรูญ สุทัดสันต์ เจ้าของสวนทุเรียนลุงจรูญ สวนทุเรียนผืนใหญ่ที่เปิดสวนให้ผู้มาเยือนอย่างเราได้เข้าชมพร้อมลองทานทุเรียนแบบปอกกันสด ๆ จากต้น ถ้าเราถูกใจต้นไหน สามารถชี้ให้ลุงจรูญตัดจากต้นมาได้เลย หรือจะลองหาซื้อเป็นรูปแบบทุเรียนทอด ซึ่งเป็นผลผลิตจากชาวบ้านในชุมชนแห่งนี้ก็สามารถลองชิม ซื้อกลับไปเป็นของฝากได้อีกด้วย
แต่กว่าจะเป็นสวนทุเรียนที่มีความอุดมสมบูรณ์ได้ขนาดนี้ ลุงจรูญเล่าให้ฟังว่า ย้อนกลับไปเกือบ 20 ปีที่แล้ว สวนทุเรียนของเขารวมทั้งชาวบ้านที่อยู่รอบ ๆ เคยเจอวิกฤตน้ำขาดแคลนจนทุเรียนยืนต้นตาย แต่ก็พลิกฟื้นกลับมาอุดมสมบูรณ์ได้เพราะได้องค์ความรู้ในการบริหารจัดการน้ำจาก เอสซีจี เคมิคอลส์ หรือ SCGC ที่มาช่วยสอนลุงจรูญและชาวบ้านทำทำนบชะลอน้ำ และทำธนาคารน้าใต้ดินเพื่อกักเก็บน้ำฝนคืนลงสู่ดิน ทำให้เกษตรกรมีน้ำอุดมสมบูรณ์ และจัดการน้ำใช้ในชุมอย่างไม่ขาดแคลน จนทุกวันนี้สวนผลไม้ของชาวบ้านได้ผลผลิตดีกันถ้วนหน้า และมีรายได้ที่ดีตามไปด้วย
ผจญภัยหลากสไตล์ ปั่นจักรยาน หรือลุยเขาขึ้นรถโฟร์วีล
หลายคนอาจจินตนาการการท่องเที่ยวแบบชุมชนว่าเป็นการมาเยี่ยมชมวิถีชีวิตชาวบ้านแบบสโลวไลฟ์ กินอยู่ในรูปแบบชาวบ้าน แต่สำหรับชุมชนบ้านมาบจันทร์ ที่นี่มีความพร้อมในการเป็นวิสาหกิจท่องเที่ยวชุมชนที่เตรียมกิจกรรมสำหรับผู้มาเยือนในรูปแบบที่หลากหลาย รวมไปถึงการผจญภัยในพื้นที่ธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ของชุมชนไม่ว่าจะเป็นในรูปแบบสบาย ๆ อย่างการปั่นจักรยานในพื้นที่ป่าชุมชนด้านนอก หรืออยากเข้าไปสัมผัสพื้นที่ป่าชุมชนแบบลุย ๆ ถึงลูกถึงคนอย่างการนั่งรถโฟร์วีล หรือรถ ATV ซึ่งนักท่องเที่ยวจะขับเองหรือให้ชาวบ้านในชุมชนผู้ชำนาญเส้นทางพาไปผจญภัยในพื้นที่ธรรมชาติที่ล้อมรอบไปด้วยแหล่งน้ำอันอุดมสมบูรณ์ก็ให้ความรู้สึกสนุกไม่แพ้กัน
กางเต็นท์ พักโฮมสเตย์ ท่ามกลางวิวภูเขาที่โอบล้อม
ชุมชนบ้านมาบจันทร์ชูจุดเด่นที่พักให้กับนักท่องเที่ยวที่มาเยือนด้วยการจัดโฮมสเตย์แบบบ้าน ๆ สบาย ๆ แต่มีสิ่งอำนวยความสะดวกครบครัน ที่โอบล้อมไปด้วยวิวภูเขาที่สวยงาม หรือสำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจท่องเที่ยวในรูปแบบกางเต็นท์ หรือ Car Camp ก็สามารถนำเต็นท์ของตัวเองมากางในบริเวณเดียวกันได้ เหมาะสำหรับทั้งผู้ที่ต้องการพักผ่อนท่ามกลางบรรยากาศสงบในธรรมชาติในแบบส่วนตัว หรือมาเป็นคณะใหญ่ก็สามารถทำได้เช่นเดียวกัน
ชมแสงแรกของวันที่จุดชมวิวเขายายดา
อีกหนึ่งกิจกรรมหลักที่นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาดคือการชมวิวพระอาทิตย์ขึ้นที่เขายายดา ซึ่งมีความสวยงาม หากวันใดท้องฟ้าโปร่งเราสามารถเห็นเกาะเสม็ดที่อยู่ห่างออกไปได้ หรือนักท่องเที่ยวสามารถวิ่งออกกำลังกายขึ้นเขายายดาก็เป็นกิจกรรมที่สามารถเรียกเหงื่อได้ดี
ความสวยงามของอ่างเก็บน้ำห้วยหินดาดรอบเขายายดา
บริเวณใกล้กับจุดชมวิวที่ยอดเขายายดา จะมีอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ที่โอบล้อมไปด้วยภูเขา หลังจากชมพระอาทิตย์ขึ้นไปแล้ว ในช่วงที่ดวงอาทิตย์กำลังทอแสงเต็มที่ ผืนน้ำกว้างใหญ่ของอ่างเก็บน้ำแห่งนี้จะสะท้อนแสงอาทิตย์ ตัดกับบรรยากาศต้นไม้ที่เขียวขจีโดยรอบ
อ่างเก็บน้ำแห่งนี้จึงเป็นสถานที่สำหรับทำกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจได้หลายรูปแบบ ทั้งการปั่นจักรยาน หรือเดินชมธรรมชาติอย่างสบายๆ สำหรับสายแคมป์ปิ้ง ที่อ่างเก็บน้ำแห่งนี้จะมีพื้นที่เล็กๆ สำหรับกางเต็นท์หรือจอดเป็นคาร์แคมป์ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการกางเต็นท์ในบรรยากาศความเป็นส่วนตัว
ท่องเที่ยวพร้อมกับสร้างความยั่งยืนให้พื้นที่ โดยการสร้างฝายร่วมกับชุมชน
เนื่องจากชุมชนรอบเขายายดา โดยเฉพาะบ้านมาบจันทร์ ยังคงให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการแหล่งน้ำเพื่อให้มีน้ำใช้ตลอดทั้งปี จึงมีกระบวนการสร้างและซ่อมแซมฝายชะลอน้ำซึ่งเน้นสร้างจากวัสดุธรรมชาติอยู่เป็นระยะ
ทางวิสาหกิจท่องเที่ยวชุมชนบ้านมาบจันทร์จึงจัดให้มีกิจกรรมการสร้างฝายให้กับหมู่บ้านสำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจ โดยชาวบ้านจะพาท่องเที่ยวไปดูแหล่งน้ำในพื้นที่ธรรมชาติรอบ ๆ ชุมชน แล้วให้ร่วมสร้างหรือซ่อมแซมฝายชะลอน้ำที่ชาวบ้านใช้งานอยู่จริง ๆ ซึ่งเน้นสร้างจากวัสดุธรรมชาติซึ่งสร้างขึ้นได้ง่าย และทำในพื้นที่แหล่งน้ำตื้นเขิน จึงไม่รบกวนสิ่งแวดล้อมเดิม กิจกรรมนี้จะทำให้นักท่องเที่ยวได้เห็นความสำคัญของแหล่งน้ำ รวมถึงได้รับความรู้การสร้างฝายและการจัดการน้ำที่ชาวบ้านได้เรียนรู้จากเอสซีจี เคมิคอลส์ได้อีกด้วย
ชุมชนรอบเขายายดาคือตัวอย่างชุมชนคนน้ำดี ภายใต้โครงการ “เก็บน้ำดี มีน้ำใช้ ด้วยโมเดล 2 สร้าง 2 เก็บ” ที่สามารถเปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาส พร้อมเปิดรับรับสิ่งใหม่ ด้วยการประยุกต์ใช้ความรู้ภูมิปัญญา สู่การนำงานวิจัยชุมชนเข้ามาร่วมแก้ปัญหาอย่างจริงจัง ส่งผลให้ชุมชนผ่านพ้นวิกฤตภัยแล้ง มีรายได้เพิ่มขึ้นจากสินค้าเกษตร และต่อยอดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศได้อย่างสมบูรณ์ และสร้างจิตวิญญาณรักป่า รักน้ำให้กับชุมชนอื่น ๆ เป็นตัวอย่างของการใช้ชีวิตที่เติบโตได้ด้วยตัวเองอย่างยั่งยืน
สำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจ สามารถติดต่อจองทริปท่องเที่ยวชุมชนบ้านมาบจันทร์ได้ที่เพจ Facebook ชุมชนท่องเที่ยวบ้านมาบจันทร์ https://www.facebook.com/mapjunlocaltourism/ หรือติดต่อที่ผู้ใหญ่วันดี อินทร์พรม 089-284-1204
#ชุมชนคนน้ำดี #เก็บน้ำดีมีน้ำใช้ #โมเดล2สร้าง2เก็บ #SCGC #โมเดล2สร้าง2เก็บ #SCGC
อ่านเพิ่มเติม ธนาคารน้ำใต้ดิน – นวัตกรรมภูมิปัญญาที่เปลี่ยนน้ำหลากจากหน้าฝนสู่ความชุ่มชื้นในหน้าแล้ง
