ในปีที่ราวกับบรรดาข่าวร้ายถาโถมอย่างต่อเนื่อง หากแต่เรื่องราวสิ่งแวดล้อมยังคงมีความหวังให้กับผู้คน
ไม่แปลกที่จะรู้สึกท้อแท้หมดหวังกับสภาพแวดล้อมโลกในปี 2021 มากกว่าหนึ่งล้านสปีชีส์เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในชั้นบรรยากาศยังคงเพิ่มขึ้น และโลกก็กำลังสั่นสะเทือนด้วยสภาวะการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศแบบสุดขั้ว พร้อมกันกับโรคระบาดที่ยังคงไม่จบสิ้น
แต่เมื่อสิ้นปีกำลังมาถึง ก็พอจะมองเห็นถึงหนทางสู่ชัยชนะของสิ่งแวดล้อมในปีนี้อยู่บ้าง สิ่งหนึ่งที่ควรจดจำไว้คือ การพัฒนาที่มีแนวโน้มดีขึ้นเช่นนี้ยังไม่ได้หมายถึงการประสบความสำเร็จอย่างเต็มรูปแบบ แต่ก็ยังคงเป็นสัญญาณของความสำเร็จบนถนนที่ยาวและยากเช่นนี้ และนี่คือเหตุผล 5 ข้อที่ทำให้เรายังควรมีความหวัง
1. แรงผลักกลับของการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล
การประชุม COP26 เมื่อเดือนพฤศจิกายน ซึ่งจัดขึ้นที่เมืองกลาสโกลว์ หลังจากล่าช้าจากกำหนดการจริงไปหนึ่งปีอันเนื่องมาจากโควิด-19 ได้ต้อนรับสหรัฐอเมริกา ประเทศผู้ปลดปล่อยเชื้อเพลิงฟอสซิลเป็นอันดับสองของโลกกลับมาสู่การเจรจาหลังห่างหายไปสี่ปี เมื่อการประชุมสุดยอดนี้สิ้นสุดลง สหรัฐอเมริกาและจีนสร้างเซอร์ไพรส์ด้วยการประกาศร่วมกันทำงานเพื่อให้บรรลุเป้าหมายข้อตกลงปารีส
ในขณะที่การประชุมครั้งนี้ที่กลาสโกลว์ต้องเผชิญกับเสียงวิพากษ์วิจารณ์มากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแง่ของการปกป้องประเทศกำลังพัฒนาจากผลกระทบของสภาพอากาศ พร้อมกับสนับสนุนการเปลี่ยนแปลงไปสู่การใช้พลังงานสะอาด โดยเป้าหมายที่การรักษาอุณหภูมิอากาศที่เพิ่มขึ้นให้คงไว้ที่ 1.5 องศาเซลเซียส ซึ่งน่าจะเป็นไปได้จริง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หลายประเทศตกลงที่จะยุติการใช้ถ่านหิน และกว่าร้อยประเทศตกลงที่จะลดการปลดปล่อยก๊าซมีเทน 30% ภายในปี 2030
ในระดับโลก การใช้พลังงานหมุนเวียนในปี 2021 คาดว่าจะเพิ่มขึ้น 8% ซึ่งนับเป็นอัตราการเติบโตที่เร็วที่สุดเมื่อเทียบแบบปีต่อปีนับตั้งแต่ศตวรรษ 1970 ขณะที่ในสหรัฐฯ เอง รายงานฉบับใหม่พบว่ามีการใช้พลังงานเพิ่มขึ้นเกือบ 4 เท่าในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา
ในประเทศเนเธอร์แลนด์ ศาลสั่งให้ Royal Dutch Shell ลดการปล่อยคาร์บอนลง 45% เทียบกับปี 2019 ให้ได้ภายในปี 2030 ทนายความคนหนึ่งถึงกับอธิบายว่านี่เป็น “จุดเปลี่ยนในประวัติศาสตร์”
2. พัฒนาการของพลาสติก
ในช่วงปีที่ผ่านมา มีการออกกฎหมายหลายฉบับเพื่อลดมลภาวะอันเกิดจากการใช้งานพลาสติก ในรัฐวอชิงตัน ผู้ว่าการ Jay Inslee ได้ลงนามในกฎหมายแบนผลิตภัณฑ์จากพอลิสไตรีน เช่น โฟมหล่อเย็น หรือบรรจุภัณฑ์ถั่วลิสง พร้อมกับจำกัดจำนวนขั้นต่ำของขวดพลาสติกหรือภาชนะบรรจุที่สามารถรีไซเคิลต่อได้หลังการบริโภค รวมไปถึงผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคลและผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดในครัวเรือน
เดือนพฤศจิกายน Anthony Blinken รัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐฯ ประกาศว่าอเมริกาจะสนับสนุนสนธิสัญญาระดับโลกเพื่อการจัดการขยะพลาสติก ซึ่งสำคัญอย่างยิ่งเนื่องจากประเทศนี้เป็นหนึ่งในประเทศที่ผลิตขยะพลาสติกมากที่สุดในโลก สนธิสัญญานี้ดูเหมือนว่าจะดำเนินต่อไป และสหประชาชาติมีกำหนดการประชุมที่ไนโรบีในเดือนกุมภาพันธ์ เพื่อเริ่มต้นการเจรจาอย่างเป็นทางการ
เดือนธันวาคม สถาบันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ ได้เรียกร้องให้สหรัฐอเมริกา ประเทศที่สร้างขยะพลาสติกมากกว่าทั้งสหภาพยุโรปรวมกัน ให้พัฒนากลยุทธ์เพื่อลดปริมาณขยะ รวมไปถึงการผลิตเม็ดพลาสติกบริสุทธิ์ด้วย
3. การปกป้องผืนป่า
ข่าวใหญ่ที่สุดของการอนุรักษ์ป่าไม้ คือการให้คำมั่นสัญญาในการประชุมสภาพภูมิอากาศของสหประชาติในกลาสโกลว์ เพื่อยุติการตัดไม้ทำลายป่าภายในปี 2030 ความมุ่งมั่นดังกล่าวรวมถึงการให้คำมั่นว่าจะจัดหาเงินทุน 12 พันล้านดอลลาร์ เพื่อช่วยปลดปล่อยศักยภาพของป่าไม้และการใช้ที่ดินอย่างยั่งยืน อย่างไรก็ตาม สัญญาดังกล่าวยังคงเป็นที่กังขาไม่น้อย เพราะอัตราการตัดไม้ทำลายป่าเพิ่มขึ้นหลังจากข้อตกลงที่ทำร่วมกันในปี 2014
อย่างไรก็ตาม ในปี 2021 เราได้เห็นชัยชนะของผืนดินหลายต่อหลายครั้ง เดือนตุลาคม ประธานาธิบดี Felix Tshisekedi แห่งสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกได้เรียกร้องให้มีการตรวจสอบสัมปทานป่าไม้ พร้อมกับระงับสัญญาที่น่าสงสัยทั้งหมดจนกว่าการตรวจสอบทั้งหมดจะเสร็จสิ้น
องค์กรภาครัฐของจังหวัดปาปัวตะวันตก ประเทศอินโดนีเซีย เพิกถอนใบอนุญาตสัญญาปาล์มน้ำมัน 12 ฉบับ ครอบคลุมพื้นที่กว่า 660,000 เอเคอร์ หรือสองเท่าของขนาดลอสแอนเจลิส ซึ่งพื้นที่ 3 ใน 5 ยังคงเป็นป่า กลุ่มสิทธิด้านสิ่งแวดล้อมและชนพื้นเมืองกำลังเรียกร้องให้รัฐบาลดำเนินการต่อไป และอนุญาตให้ชนพื้นเมืองมีสิทธิในการจัดการป่าไม้ด้วยตัวเอง โดย 3 ใน 12 ของผู้ทำสัญญายังคงต่อสู้กับคำตัดสินของรัฐบาลในชั้นศาล
ในเอกวาดอร์ ศาลสูงสุดได้ตัดสินว่าแผนการทำเหมืองทองแดงและทองในพื้นที่ป่าที่ได้รับการคุ้มครองเป็นอันตรายต่อความหลากหลายทางชีวภาพ และละเมิดสิทธิ์ของธรรมชาติซึ่งบรรจุอยู่ในรัฐธรรมนูญของเอกวาดอร์ การพิจารณาคดีหมายความว่า สัมปทานการทำเหมือง และใบอนุญาตด้านสิ่งแวดล้อมและน้ำในเขตป่า จะต้องถูกยกเลิก
4. การฟื้นฟูแหล่งที่อยู่อาศัย
รัฐบาลไบเดนใช้วลาปีแรกในการฟื้นฟูการคุ้มครองแหล่งที่อยู่อาศัยให้ย้อนกลับไปเป็นเหมือนก่อน โดยการฟื้นฟูครอบคลุมพื้นที่ป่าเก่าแก่กว่า 3 ล้านเอเคอร์ในแปซิฟิกตะวันตกเฉียงเหนือ ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยสำคัญของนกเค้าป่าหลังจุด
ในเดือนพฤษภาคม รัฐบาลไบเดนได้เปิดตัวแนวความคิด America the Beautiful ด้วยการกำหนดเป้าหมายการอนุรักษ์ระดับชาติเป็นครั้งแรก ด้วยการอนุรักษ์ที่ดินและน่านน้ำของสหรัฐฯ ให้ได้ 30% ภายในปี 2022
ส่วนปานามา ก็ก้าวไปสู่เป้าหมายเดียวกันกับสหรัฐฯ โดยการเพิ่มขนาดของพื้นที่คุ้มครองทางทะเล Cordillera de Coiba ขึ้นอีก 3 เท่า และในเดือนพฤศจิกายน โปรตุเกสได้จัดตั้งเขตสงวนทางทะเลที่ได้รับการคุ้มครองแบบเต็มรูปแบบครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดในยุโรป
5. การอุปถัมภ์สัตว์ป่า
จำนวนประชากรสัตว์สปีชีส์สำคัญหลายชนิดมีพัฒนาการที่ดีขึ้นอันเป็นผลมาจากมาตรการป้องกันสัตว์ป่า ในเดือนกรกฎาคม จีนประกาศว่า แพนด้าไม่ถือเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์อีกต่อไป แต่ปรับสถานะเป็นเปราะบาง แพนด้าเพียง 1,800 ตัวยังคงอาศัยอยู่ในป่า และอีก 1,100 ตัวที่กำลังเลี้ยงดูคาดว่าจะกลับเข้าสู่ป่าได้เร็วๆ นี้
ขณะเดียวกัน จีนได้ประกาศสร้างอุทยานแห่งชาติ Giant Panda เป็นส่วนหนึ่งของอุทยานแห่งชาติแห่งใหม่ซึ่งมีขนาดพื้นที่ใกล้เคียงกับสหราชอาณาจักร อุทยานแห่งนี้ได้รับการออกแบบเพื่อปกป้องสัตว์สายพันธุ์พื้นเมือง เช่น เสือโคร่งไซบีเรีย เสือดาวอามูร์ ชะนีหงอนดำไหหลำ เป็นต้น
วาฬหลังค่อมเองก็มีจำนวนเพิ่มขึ้นในหลายพื้นที่ รวมถึงนอกออสเตรเลียและในพื้นที่ให้อาหารในมหาสมุทรแอตแลนติกใต้ ในส่วนของปลาทูน่า หลายสายพันธุ์จะไม่สูญพันธุ์อีกต่อไป ตามรายงานของ International Union of Conservation of Nature กล่าวว่า ปลาทูน่าครีบน้ำเงิน 2 สปีชีส์, ปลาทูน่าครีบเหลือง และปลาทูน่าครีบยาว ถูกย้ายออกจากสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ระดับนานาชาติ ทั้งหมดนี้เป็นผลมาจากความพยายามหลายทศวรรษในการจำกัดผลกระทบจากการทำประมงเชิงพาณิชย์
Tasmanian Devils เจ็ดตัวถือกำเนิดขึ้นในเขตสงวนบนแผ่นดินใหญ่ออสเตรเลีย หลังการสูญหายไปสามพันปี นักวิทยาศาสตร์คาดหวังว่า หากสัตว์มีกระเป๋าหน้าท้องถือกำเนิดขึ้นอีกครั้งบนแผ่นดินใหญ่ อาจเกิดบทบาทสำคัญในการควบคุมสิ่งมีชีวิตที่มารุกรานพื้นที่กำเนิดแห่งนี้
เรื่อง KIERAN MULVANEY
อ่านเพิ่มเติม ผลกระทบของโควิด-19 ต่อสิ่งแวดล้อม
