นักกีฬาจับอาวุธขึ้นสู้เมื่องานแข่งขันกีฬาทางเลือกที่ใช้ต่อต้านการแข่งขันกีฬา โอลิมปิก ในนาซีเยอรมนีถูกแทนที่ด้วยสงคราม
เมื่อวันที่ 3 กรกฎาคม ปี ค.ศ. 1936 หนึ่งเดือนก่อนการแข่งขันกีฬา โอลิมปิก นาซีในกรุงเบอร์ลิน นักกีฬาชาวอเมริกันกลุ่มหนึ่งได้ขึ้นเรือที่มุ่งหน้าไปยังยุโรป ทีมจากสหรัฐฯ ประกอบไปด้วยนักวิ่งผิวดำจากย่านฮาร์เล็มในนิวยอร์ก นักยิมนาสติกชาวยิวจากแมนฮัตตัน และนักมวยลูกครึ่งพิตต์สเบิร์ก โค้ชของพวกเขาคือ อับราฮัม อัลเฟร็ด “ชิค” ชาคิน (Abraham Alfred “Chick” Chakin) ซึ่งเป็นผู้อพยพ เนื่องจากครอบครัวของเขาหลบหนีการสังหารหมู่ในรัสเซีย ชาคินที่เกษียณจากวงการมวยปล้ำแล้ว ได้กลับมาอีกครั้งเพื่อชี้นำนักกีฬาคนอื่นๆ อย่างไรก็ตาม พวกเขาไม่ได้ไปเข้าร่วมในเกมส์โอลิมปิกอย่างเป็นทางการของเยอรมนี พวกเขากลับมุ่งหน้าไปยังสเปนเพื่อเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกประชาชนครั้งแรก ซึ่งสัญญาไว้ว่าจะเป็น “ปรากฏการณ์ต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยเห็นมา”
ในขณะที่การแข่งขันกีฬาโอลิมปิกปี 1936 ถูกจดจำไว้ว่าเป็นโอลิมปิกที่นักวิ่งผิวดำชาวอเมริกัน เจสซี โอเวนส์ (Jesse Owens) ทำลายอุดมการณ์แบ่งแยกเชื้อชาติของนาซีด้วยการคว้าเหรียญทองไว้ได้มากที่สุด ด้านนักกีฬาของโอลิมปิกประชาชน
(Popular Olympics) ก็หวังว่าเกมการเเข่งขันของพวกเขาจะแสดงให้เห็นถึงความแข็งแกร่งของขบวนการต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์ พวกเขาค้นพบอย่างรวดเร็วว่าการแข่งขันต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์จะรุนแรงกว่าที่พวกเขาคาดไว้มาก
การแข่งขันกีฬาโอลิมปิกประชาชนซึ่งมีกำหนดจัดขึ้นในวันที่ 19 กรกฎาคม ปี ค.ศ. 1936 เกิดขึ้นจากการเคลื่อนไหวระดับโลกเพื่อคว่ำบาตรการแข่งขันในเยอรมนี ซึ่งเป็นความพยายามคว่ำบาตรครั้งแรกในประวัติศาสตร์โอลิมปิก ทว่านี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่การแข่งขันกีฬาโอลิมปิกได้รับผลกระทับจากเหตุการณ์ระดับโลก โอลิมปิกเกมส์เคยถูกยกเลิกในปี 1916 ระหว่างสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง อีกทั้งยังถูกยกเลิกอีกครั้งในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง และในปี 2020 นี้ โอลิมปิกได้ถูกเลื่อนออกไปเนื่องจากการระบาดของโรคครั้งใหญ่
เมื่อเวลาผ่านมาถึงหน้าร้อนในปี 1936 ผู้คนไม่สามารถเพิกเฉยต่อสิ่งที่เกิดขึ้นในเยอรมนีได้อีกต่อไป ฮิตเลอร์ได้ฟื้นคืนกองกำลังทหารของไรน์แลนด์ โดยละเมิดสนธิสัญญาแวร์ซายที่ยุติสงครามโลกครั้งที่หนึ่งในขณะที่ฮิตเลอร์ได้รวบรวมชาวยิว โรมา พวกฝ่ายซ้าย ผู้ชายที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นเกย์ และคนพิการเพื่อส่งเข้าค่ายกักกัน
อย่างไรก็ตาม การรณรงค์คว่ำบาตรก็ล้มเหลวในการโน้มน้าวให้ประเทศต่างๆ ไม่ส่งทีมไปร่วมแข่งขัน การประชุมระหว่างประเทศเพื่อการเคารพในอุดมคติของโอลิมปิก ซึ่งจัดขึ้นในเดือนเมษายนที่ปารีส ได้เสนอแผนงานอื่น ซึ่งเป็นการจัดงานทางเลือกที่จะแสดงแนวร่วมราษฎร (Popular Front) ซึ่งเป็นพันธมิตรแนวร่วมอย่างกว้างๆ ของฝ่ายซ้าย เสรีนิยม คอมมิวนิสต์ และสังคมนิยมที่มารวมตัวกันเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของลัทธิฟาสซิสต์ รัฐบาลคาตาลันในบาร์เซโลนา เสนอตนเองเป็นเจ้าภาพงานแม้ว่าสเปนจะใกล้เข้าสู่วงเวียนแห่งความขัดแย้ง ในช่วงต้นปีนั้นรัฐบาลของแนวร่วมราษฎรได้ถูกรับเลือกในบาร์เซโลนา และมาดริด ซึ่งเป็นการเรียกสงครามกับฝ่ายนิยมราชาธิปไตย ฟาสซิสต์ พวกหัวรุนแรงคาทอลิก และผู้ปกครองที่ดินทางฝั่งขวา ถึงกระนั้น นักกีฬาและแฟน ๆ ที่ต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์ประมาณ 20,000 คนก็ตัดสินใจเข้าร่วมการแข่งขัน
งานแข่งขันทางเลือกสำหรับการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกไม่ใช่แนวคิดใหม่ การแข่งขันโอลิมปิกแรงงานระหว่างประเทศ (The International Workers’ Olympiad) ถูกจัดขึ้นทุก ๆ สี่ปีตั้งแต่ปี 1921 เพื่อตอบโต้การแข่งขันอย่างเป็นทางการที่ถูกเบี่ยงเบนโดยชนชั้นสูง แต่ความพยายามของกลุ่มสังคมนิยมไม่ได้นับรวมผู้นิยมอนาธิปไตย และสมาชิกคนอื่น ๆ ของแนวร่วมราษฎร นอกจากงานนี้แล้วยังมี Maccabiah Games ที่เปิดตัวในปี 1932 และยังดำเนินต่อมาจนถึงทุกวันนี้ แต่การแข่งขันของงานนี้ส่วนใหญ่จะจัดขึ้นสำหรับนักกีฬาชาวยิว ที่ต่อมาเป็นนักกีฬาชาวอิสราเอล
การแข่งขันกีฬาโอลิมปิกประชาชนจะแตกต่างออกไปจากงานอย่างเป็นทางการในเบอร์ลิน ในระหว่างพิธีเปิด ชาวยิวที่ถูกเนรเทศออกจากยุโรป และผู้คนที่อยู่ภายใต้อาณานิคมจากแอฟริกาเหนือ จะเข้ามาในสนามกีฬาพร้อมกับทีมที่เป็นตัวแทนของทั้งรัฐชาติ และประเทศไร้สัญชาติ คลอไปด้วยบทเพลงที่ประพันธ์โดยชาวยิวในเยอรมันที่ถูกเนรเทศ และเนื้อเพลงที่ร้อยเรียงโดยกวีชาวคาตาลัน ฝูงชนจากทั้ง 21 ประเทศจะถูกดึงมา และการแข่งขันกีฬาครั้งแรกของงานจะเป็นการแข่งวิ่งผลัด 10×100 เมตร ซึ่งเป็นการแข่งขันวิ่งผลัด 10 คน ที่ออกแบบมาเพื่อให้รางวัลแก่ประเทศต่างๆ ในการยกระดับสมรรถภาพของคนทำงานมากกว่าที่จะเฉลิมฉลองความสามารถส่วนบุคคล
ผู้หญิงก็จะได้ลงแข่งด้วยเช่นกัน พวกเขาจะได้โอกาสในการแสดงความสามารถ และทักษะของตน มากเสียยิ่งกว่าที่พวกเขาจะได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการโอลิมปิกสากลในเบอร์ลิน “ภาพของ People’s Olympiad จะไม่สมบูรณ์ หากผู้หญิงไม่ได้เข้าร่วมในที่ๆ พวกเธอควรจะได้เข้า” ผู้ดำเนินงานประกาศท่ามกลางผู้คนของชมรมกีฬาสตรีนิยมคาตาลัน (Catalan Feminist Sports Club)
โอลิมปิกประชาชน ถูกวางแผนจัดงานในระยะเวลาเพียงแค่สามเดือน และมันไม่สามารถมอบความหรูหราได้เท่ากับงานอย่างเป็นทางการ นักกีฬาในเบอร์ลินพักอยู่ในหมู่บ้านโอลิมปิกที่สร้างขึ้นใหม่ (หลังจากที่พวกเขาจากไป หมู่บ้านแห่งนี้เป็นที่ตั้งของกองทหารเลกีโอนคอนดอร์ ซึ่งเป็นหน่วยทหารของเยอรมนีที่จะไปวางระเบิดที่เมืองเกร์นิกา ในแคว้นบาส์กในอีกหนึ่งปีต่อมา ระเบิดลูกนี้ได้คร่าชีวิตพลเรือนไปหลายร้อยคน) นักกีฬาในบาร์เซโลนาพักอยู่ที่บ้าน หอพัก และโรงแรมโอลิมปิกที่เพิ่งได้รับแต่งตั้งใหม่เมื่อไม่นานมานี้ ในช่วงหลายสัปดาห์ก่อนการแข่งขัน เจ้าหน้าที่ของคาตาลันได้รีบวิ่งเต้นในเมือง เพื่อพยายามหาที่พักเพิ่มเนื่องจากมีความสนใจที่ไม่คาดคิด
สำหรับการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์ เมื่อเกมถูกยืดจากสี่วันเป็นหนึ่งสัปดาห์ โปสเตอร์ที่แขวนไว้แล้วจะต้องได้รับการปรับเปลี่ยนทีละใบๆ
ทีมจากสหรัฐฯ เดินทางถึงบาร์เซโลนาเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พวกเขาเคยได้ยินข่าวลือเรื่องความไม่สงบในสเปน และข่าวลือเกี่ยวกับรัฐประหารที่กำลังจะเกิดขึ้น ถึงอย่างนั้นนักวิ่งผู้หญิงเพียงคนเดียวของทีม ดอท ทักเกอร์ (Dot Tucker) ได้เล่าในภายหลังว่า “เราไม่ได้มีความกลัว” ชาคิน พยายามดิ้นรนอย่างไร้ผลเพื่อให้นักกีฬาออกจากบาร์ และไนท์คลับของบาร์เซโลนา อย่างไรก็ตามในคืนก่อนหน้าการแข่งขัน พวกเขาต้องถอนตัวก่อนกำหนด
ไม่กี่ชั่วโมงให้หลัง แฟรงค์ เพย์ตัน (Frank Payton) นักวิ่งระยะสั้น ตื่นขึ้นมาเพราะ “เสียงปืนใหญ่ ปืนกล และปืนไรเฟิลหลายพันกระบอก พร้อมกับเสียงกองทัพเดิน” จากหน้าต่างโรงแรม นักกีฬามองดูผู้ชายและผู้หญิงรื้อทิ้งก้อนหินปูถนน และเติมกระสอบทรายเพื่อสร้างเครื่องกีดขวาง ในไม่ช้า กองทัพสเปนก็ย่างกรายเข้ามาในเมืองโดยตั้งใจจะล้มล้างรัฐบาลคาตาลัน
เหล่าพลเมืองตามแนวกั้นต่อสู้กลับ “นักสังคมนิยม คอมมิวนิสต์ และสหภาพแรงงานรวมตัวกันเพื่อขจัดลัทธิฟาสซิสต์” เพย์ตันกล่าวในภายหลังกับผู้ที่มาสัมภาษณ์ “ผู้หญิงต่างถือเครื่องกีดขวาง ผู้หญิงบางคนถึงกับนำคนงานออกไปต่อต้านพวกฟาสซิสต์” ผู้หญิงที่เข้าร่วมกันต่อต้านหลายคนได้ก่อตั้ง ชมรมกีฬาสตรีนิยม (Feminist Sports Club) ซึ่งเชิญหญิงสาวชาวคาตาลันเข้าร่วมแข่งขัน เพื่อต่อสู้ในฐานะที่เท่าเทียมกับผู้ชาย ครั้งหนึ่งผู้นิยมอนาธิปไตยคาตาลันก้าวขึ้นสู่กองทัพโดยชูมือขึ้นไปในอากาศ พูดกับทหาร และชักชวนให้พวกเขาหันอาวุธปืนใหญ่ใส่เจ้าหน้าที่ของพวกเขาเสียเอง
การต่อสู้สร้างความประทับใจอย่างมากให้กับคนหนุ่มสาวชาวอเมริกัน ชาร์ลี เบิร์กลีย์ (Charlie Burley) นักมวยแชมป์ระดับประเทศจาก พิตต์สเบิร์ก รีบออกไปพร้อมกับเพื่อนร่วมทีมทันทีที่การยิงหยุดลง และคว้าพลั่วเพื่อเสริมกำลังสร้างเครื่องกีดขวาง พวกเขาได้รับการช่วยเหลือโดยชาวเยอรมัน และอิตาลีที่ถูกเนรเทศ ซึ่งพวกเขารู้ว่าวิธีเดียวที่จะกลับบ้านได้คือการเอาชนะลัทธิฟาสซิสต์ จากนั้นในเบอร์ลิน และโรม ทั่วทั้งเมืองคนงานติดอาวุธจากคลังอาวุธที่ถูกโจมตี และพวกเขาพยายามขับไล่ทหารสเปนอย่างสุดความสามารถ
ในเวลาสั้นๆ เพียงไม่กี่ชั่วโมง การต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์เปลี่ยนจากแนวคิดไปสู่การปฏิบัติ และไปยังชัยชนะอันกึกก้องในเมืองหลวงของคาตาลัน กองทัพรัฐประหารพ่ายแพ้ แต่จะไม่มีการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกประชาชนอีกต่อไป สงครามกลางเมืองสเปนได้เริ่มต้นขึ้นแล้ว
หลังจากการสู้รบสิ้นสุดลง ทั้งสองทีมได้เดินไปตามถนนโดยร้องเพลงประจำฝ่ายซ้ายที่ชื่อว่า “The Internationale” ในภาษาของพวกเขาเอง นักกีฬาชาวฝรั่งเศสคนหนึ่งถูกสังหาร เป็นคนแรกของคนกว่า 15,000 คน ที่ได้รับบาดเจ็บการปะทะกันครั้งนี้ นักกีฬาหลายคนออกจากสเปนในสัปดาห์นั้น “คุณมาเพื่อการแข่งขัน และอยู่ต่อเพื่อดูชัยชนะของแนวร่วมราษฎร” ผู้จัดงานบอกกับพวกเขา “แพร่กระจายข่าวไปให้ทั่วโลกเกี่ยวกับสิ่งที่คุณได้เห็นในสเปน”
ไม่ใช่นักกีฬาทุกคนจะอยู่บ้านไปได้นาน ชาคิน ถูกหลอกหลอนโดยสิ่งที่เขาได้เห็นในบาร์เซโลนา ในปีต่อมา เขา และภรรยา เจนนี่ เบอร์แมน (Jennie Berman Chakin) ได้กลับมายังสเปนอีกครั้ง เธอได้ก่อตั้งโครงการศิลปะบำบัดสำหรับเด็กที่พลัดถิ่นจากสงคราม ระหว่างที่ชาคินได้ไปเข้าร่วมกับแนวหน้า ที่ๆเขาจะปฎิบัติหน้าที่เป็นผู้คุมในกองพัน Mackenzie-Papineau ในเดือนมีนาคม 1938 ชาคินถูกจับโดยเหล่าคนชาตินิยม และถูกประหารชีวิต
นักกีฬาสองร้อยคนที่ตั้งใจจะแข่งขันในโอลิมปิกประชาชนได้ต่อสู้กับรีพับลิกันในสเปน และพวกเขาส่วนใหญ่ถูกฆ่าตาย จอร์จ ออร์เวลล์ (George Orwell) ซึ่งมีส่วนร่วมในความขัดแย้ง เคยกล่าวไว้ว่ากีฬาคือ “สงครามโดยไม่ต้องยิง” แต่สำหรับเหล่าคนที่ต่อต้านฟาสซิสต์ที่มายังบาร์เซโลนาเพื่อเข้าร่วมเกมส์ในปี 1936 พวกเขากำลังเล่นเกมส์ที่มีชีวิต และความตายของพวกเขาเป็นเดิมพันจริงๆ
แปล ปรมินทร์ แสงไกรรุ่งโรจน์
โครงการสหกิจศึกษากองบรรณาธิการเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย
อ่านเพิ่มเติม ประวัติศาสตร์แห่งความวุ่นวายของโอลิมปิกในช่วงวิกฤตโลก และอาถรรพ์ 40 ปี
