ขณะที่ครอบครัวหนึ่งกำลัง “จัดระเบียบ” ภายในบ้าน พวกเขาพบว่ามีพลาสติกเหลือใช้จำนวนมาก ที่ถูกสะสมมาเป็นเวลานาน ซึ่งจริงๆ แล้วกองพลาสติกเหล่านี้สามารถตีมูลค่าเป็นเงินได้

Rachel Friend และครอบครัวของเธอ พบกับปัญหาในการจัดสิ่งของระเกะระกะในบ้าน ทั้งสามีและลูกทั้งสองถือเป็นสิ่งวิเศษในชีวิตของเธอ มีเพียงบางครั้งที่เธอรู้สึกว่ามันช่างดูวุ่นวายและหยุ่งเหยิงไปหมด เธอมองหาคนที่จะช่วยจัดการกับเรื่องการจัดระเบียบ ดูแลเด็กและทำงานบ้าน ดังนั้นพวกเขาจึงเรียกผู้เชี่ยวชาญที่มีชื่อเสียงระดับโลกอย่าง มาริเอะ คนโดะ ซึ่งเรื่องราวชีวิตของเธอได้ถูกหยิบยกมาทำซีรีย์สารคดีการเดินทางของเธอ ที่ฉายบนรายการโทรทัศน์ ชื่อว่า “จัดบ้านเปลี่ยนชีวิตกับ มาริเอะ คนโดะ” (Tidying Up with Marie Kondo) ที่เผยแพร่ทางช่องทางอินเทอร์เน็ตเมื่อเดือนมกราคมที่ผ่านมา

สาวชาวญี่ปุ่น มาริเอะ คนโดะ ได้ช่วยคนทั่วโลกในเรื่องการกำจัดสิ่งของไม่จำเป็นออกจากบ้านและชีวิตของพวกเขา เมื่อปี 2014 หนังสือ ชีวิตดีขึ้นทุกๆ ด้านด้วยการจัดบ้านเพียงครั้งเดียว (The life-changing magic of tidying up) ของเธอมียอดขายมากกว่า 1.5 ล้านเล่ม และรายการทีวีของเธอมีจำนวนผู้ชมเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

หลายสัปดาห์ที่ผ่านมา ครอบครัวและเพื่อนของเธอที่อาศัยอยู่ในลอสแองเจลิส ได้เล่าเรื่องราวมากมายในชีวิตของพวกเขา

“นี่คือประสบการณ์ของการเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริง สิ่งนี้ทำให้พวกเรามีสติมากขึ้นเกี่ยวกับสิ่งต่างๆ ในชีวิต” เธอกล่าว

วิธีการจัดระเบียบของ คนโดะ คือการคัดสิ่งของที่ไม่จำเป็นออกจากบ้านและชีวิตของคุณ ปกติคนมักจะปล่อยปะละเลยทิ้งของไม่จำเป็น หรือไม่ได้ใช้ไว้ตามแนวหลังตู้เสื้อผ้าเพื่อเก็บให้เป็นที่เป็นทาง นอกจากนี้มันอาจทำให้เกิดการสะสมของกองขยะได้เช่นเดียวกัน

สิ่งของบางอย่างถูกส่งต่อให้กับเพื่อน ครอบครัว หรือบ้านหลังใหม่ที่ต้องการรับบริจาค ซึ่งของบางอย่างก็มักจะถูกโยนทิ้งอย่างไม่แยแส เพื่อให้ไกลหูไกลตาและคอยย้ำเตือนความรู้สึกของจิตใจเมื่อต้องบอกลาของชิ้นนั้น แต่ก็ยังห่างไกลจากความรู้สึกของดาวเคราะห์ขนาดใหญ่ที่มนุษย์ต่างละเลยที่จะดูแลรักษาไว้อย่างโลกของเรา นับเป็นโชคไม่ดีนักที่โลกไม่มีถังขยะหรือสถานที่สำหรับเก็บของ

“ฉันมีข้อกังขาสำหรับประเด็นที่ว่า เราจะทำอย่างไรกับของเหลือใช้เหล่านี้” Kate O’Neill ผู้เชี่ยวชาญด้านนโยบายสิ่งแวดล้อมแห่งมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ กล่าวว่า “ความคิดที่ว่าหากนำสิ่งของในบ้านออกไปทิ้งและคิดว่าเดี๋ยวก็มีคนมาจัดการกับของเหล่านี้เองแหละ นั่นเป็นความคิดที่ผิดอย่างมหันต์เลย”

แต่บางคนก็มักจะพ่ายแพ้ให้กับของลดราคา ซึ่งคนที่มีนิสัยเจ้าระเบียบบางคนอาจเคยประสบกับปัญหานี้ แน่นอนว่ามันทำให้เขามีความรอบคอบมากขึ้น และจะตระหนักเสมอว่าเรามีของเหล่านี้เยอะเกินความจำเป็นไหม

ขั้นตอนการจัดระเบียบ

วิธีการจัดระเบียบแบบคนโดะ มีขั้นตอนง่ายๆ เพียงไม่กี่ขั้น ก่อนอื่นคุณจะต้องเก็บของทุกอย่างที่มี รวมถึงเสื้อผ้าทั้งหมด ทั้งเสื้อยืดในฤดูร้อน  และเสื้อคลุมสำหรับฤดูหนาวออกมาทันที เริ่มจากหยิบสิ่งของขึ้นมาทีละชิ้นเพื่อตัดสินใจว่าสิ่งนั้นควรเก็บไว้หรือทิ้งไป อย่างเสื้อกล้ามตัวนี้ “จุดประกายความสุขในตัวคุณหรือเปล่า?” ทำให้คุณเกิดความรู้สึกหรือไม่? ถ้าไม่ คุณแค่คัดมันออกและบอกขอบคุณมันในใจเพราะอย่างน้อยครั้งหนึ่งคุณเคยสวมใส่มัน

คุณควรเริ่มจากเสื้อผ้าเป็นอันดับแรก จากนั้นตามด้วยหนังสือ และกองเอกสาร เช่น แบบฟอร์มภาษี สัญญาเช่า และแฟ้มจัดเก็บอีเมล และสุดท้าย คือ “โคโมโนะ” หรือของจิปาถะต่างๆ ตั้งแต่เครื่องใช้ในครัวไปจนถึงของใช้ส่วนตัวอื่นๆ รวมถึงสิ่งของที่มีคุณค่าทางใจอย่างภาพถ่ายและของที่ระลึก บางคนอาจจะเก็บแม้กระทั่งใบสั่งซื้อสินค้าที่ไม่ได้รับการแก้ไข ในขั้นตอนสุดท้ายของการดำเนินการจนกว่าจะมีคนตรวจสอบจากสิ่งที่ใช้ยืนยันว่าพวกเขาเป็นเจ้าของสินค้าเหล่านี้

สิ่งของที่มีอยู่เหล่านี้จุดประกายความสุขในตัวคุณหรือไม่ เมื่อสิ่งของอื่นๆ หายไป

แต่มันจะ “หายไปไหน” และจะเกิดอะไรขึ้นที่นั่นล่ะ? เมื่อปรากฏว่ามีสิ่งของเป็นจำนวนมากที่ทำจากพลาสติก

อย่างเช่นครอบครัวของ Friend ที่กำจัดถุงขยะขนาด 30 แกลลอน ได้อย่างน้อย 13 ถุง ในการจัดระเบียบบ้านครั้งใหญ่นี้ ประมาณครึ่งหนึ่ง คือเสื้อผ้า รองเท้า และอุปกรณ์เสริมอื่นๆ ที่ไม่ใช่พลาสติกทั้งหมด ของที่เหลือส่วนมากเต็มไปด้วยของเล่นพลาสติก ภาชนะบรรจุผลิตภัณฑ์ที่หมดอายุแล้ว และของจิปาถะต่างๆ นอกจากนี้ผู้ให้คำปรึกษาชี้แนะว่าสิ่งของที่ไม่ได้ใช้หรือชำรุดแล้ว เช่น ไม้แขวนเสื้อพลาสติก เครื่องใช้ไฟฟ้าขนาดเล็ก เครื่องใช้ที่แตกหัก และกองขยะอีกล้นหลาม คุณสามารถบริจาคให้กับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับหน่วยบริหารจัดการขยะ ซึ่งขยะสามารถตีมูลค่าเป็นตัวเงินได้

แน่นอนว่าคนรับบริจาคสิ่งของบางคนจะนำมันกลับมาใช้ใหม่ แต่ของที่ชำรุด หรือมีคุณภาพต่ำ มักจะถูกโยนทิ้งอย่างไม่แยแส

บริษัท จัดการขยะมูลฝอย ไม่มีข้อมูลสรุปที่ละเอียดพอสำหรับติดตามผลของปริมาณขยะที่อาจเพิ่มขึ้น หลังจากซีรี่ย์สารคดีของคนโดะ เริ่มฉายออกไป ทั้งนี้องค์กรการกุศลและร้านขายของมือสองจากทั่วโลก รายงานถึงยอดการบริจาคสิ่งของที่เพิ่มขึ้น ตั้งแต่เริ่มมีการฉายรายการทีวี ทั้งนี้ศูนย์กลางรับบริจาคบางแห่งในสหรัฐฯ พบอัตราการเพิ่มขึ้นของยอดบริจาค ในเดือนมกราคม แสดงว่าผู้คนให้ความสนใจกับผลลัพธ์ของการแสดงนี้ถึง 22 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งสูงกว่าปีที่ผ่านมาในฮิวสตัน อีก 20% โรอาโนก และอีก 16 เปอร์เซ็นต์ ในแกรนด์ แรพิดส์ ของออสเตรเลีย องค์กรการกุศลบางแห่งรายงานว่ามีอัตราการเพิ่มขึ้นเกือบ 40% เมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมา

หลุดพ้นจากวงจรการซื้อของที่ไม่จำเป็นและไม่เกิดประโยชน์

คนโดะ กล่าวก่อนหน้านี้ว่า เธอหวังว่าวิธีการของเธอจะช่วยให้การจัดบ้านไม่ใช่แค่การจัดบ้าน แต่มันคือการจัดวางความสัมพันธ์ระหว่างตัวเรากับข้าวของที่เรามี เธอบอกว่าหลังจากผ่านขั้นตอนนี้ไปแล้ว คุณจะพบว่าตนเองมีการคิดที่รอบคอบและระมัดระวังมากขึ้น โดยถามตัวเองว่า ตัวเราในปัจจุบันต้องการอะไร  ในที่สุดแล้วคุณจะพบว่าคุณสามารถ ลดการซื้อสิ่งไม่จำเป็นและทิ้งมันน้อยลง

หากพูดถึงปัญหาพื้นฐาน มีคนจำนวนมากในประเทศที่พัฒนาแล้ว ได้รวบรวมสิ่งที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์มากมาย ซึ่งส่วนใหญ่มักถูกออกแบบมาสำหรับการใช้งานเพียงครั้งเดียว หรือเรียกว่าอายุสั้นนั่นแหละ สุดท้ายไม่ช้าหรือเร็วมันก็ถูกทิ้งร้างไปอย่างเปล่าประโยชน์ ในความเป็นจริงแล้ว นักเศรษฐศาสตร์ เล็งเห็นถึงความสัมพันธ์คู่ขนานระหว่างความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจของประเทศ และปริมาณขยะที่เพิ่มขึ้น

“ปัญหาพื้นฐาน คือเราไม่สามารถลดอัตราการเติบโตของขยะมูลฝอยได้ ซึ่งตัวการสำคัญอาจเกิดจากการอุปโภคบริโภค” Stan Krpan ประธานบริหารของ Sustainability Victoria องค์กรด้านสิ่งแวดล้อมของออสเตรเลียกล่าว “หลายคนบอกว่าการอุปโภคบริโภคเป็นสิ่งที่ดี แต่ถึงกระนั้นเราควรตระหนักถึงค่าใช้จ่าย ซึ่งค่าใช้จ่ายนี้อาจอยู่ในกรณีความเสียหายของสิ่งแวดล้อม”

Jenny Albertini ผู้ก่อตั้งบริษัท Declutter DC และมาริเอะ คนโดะ กูรูเรื่องการจัดบ้าน (หรือที่เรียกว่าคอนมาริ) ที่ผ่านการรับรองพื้นฐาน ในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. ได้เฝ้ามองลูกค้าของเธอ และตระหนักว่า พวกเขามักจะซื้อ หรือเก็บสะสมสิ่งของต่างๆ มากเกินความจำเป็น “บางทีกระบวนการบางอย่างอาจทำให้พวกเขาเข้าใจมันมากขึ้น โดยถามตัวเองว่า “ทำไมคุณถึงซื้อสิ่งเหล่านี้ตั้งแต่แรก” หรือ “คุณซื้อครีมทาผิวนั่นเพราะคุณต้องการมัน หรือคุณต้องการเพียงของบางสิ่งที่จับต้องได้”

Jessica Louie กูรูด้านการจัดบ้านแบบคอนมาริ ที่ได้รับการรับรองจากแพซาดีนา แคลิฟอร์เนีย ซึ่งเธอมักจะชอบรวบรวมผลการอภิปรายความยั่งยืนของกระบวนการที่เธอทำให้ลูกค้า แทนการเลือกซื้อกล่องใส่ข้อมูลใหม่เพื่อจัดเก็บผลการอภิปรายที่เธอเคยทำไว้ ซึ่งแน่นอนว่าเธอไม่ทำอย่างนั้น ตัวอย่างของกระบวนการนี้ คือเธอจะคอยเตือนถึงสิ่งที่พวกเขามีอยู่แล้ว และบ่อยครั้งที่วิธีนี้ช่วยลดการใช้พลาสติกของพวกเขา

“เรามีปัญหามลพิษพลาสติกอย่างเห็นได้ชัด” เธอกล่าว “ด้วยเหตุนี้เราจึงปรึกษาหารือเกี่ยวกับการเปลี่ยนนิสัยของคน อาทิเช่น การเปลี่ยนนิสัย เมื่อคุณไปร้านขายของชำคุณต้องแน่ใจว่าคุณมีของเหล่านี้มากเพียงพอหรือยัง เพื่อทำให้คุณตระหนักถึงสิ่งที่กำลังจะซื้อ ซึ่งความจริงแล้วมันเป็นวิธีคิดอย่างรอบคอบสำหรับเลือกซื้อของอื่นๆ โดยเฉพาะพลาสติก”

หากสิ่งเหล่านี้อยู่ในชีวิตและการทำงานของเธอแล้ว เธอคงไม่อยากกำจัดมันออกไป จึงเป็นสาเหตุก่อให้เกิดขยะ เธอพยายามทำให้ลูกค้าของเธอตระหนักถึงการนำพลาสติกชนิดใหม่เข้ามาในชีวิต

สำหรับ Rachel Friend กระบวนการเหล่านี้เปลี่ยนมุมมองของเธอในหลายๆ ด้าน ทั้งความสัมพันธ์ของตัวเรากับวัตถุและขยะ “การจัดบ้านมันง่ายมาก เมื่อบ้านของคุณเป็นระเบียบดูสะอาดสะอ้านมันจะทำให้คุณมีความสุข ซึ่งคุณจะค่อยๆ ซึมซับสิ่งเหล่านี้ลงไปจนกลายเป็นนิสัย คุณอาจเริ่มสังเกตพฤติกรรมการตอบสนองของคุณที่มีต่อสภาพแวดล้อม”

เธอกล่าวในตอนท้ายว่า โลกเป็นดาวเคราะห์ที่ต้องมีการจัดระเบียบ และมันสามารถเริ่มได้จากขั้นตอนที่เล็กที่สุด

***แปลและเรียบเรียงโดย ปุณยวีร์ เฉลียววงศ์เจริญ
โครงการนักศึกษาฝึกงาน กองบรรณาธิการ นิตยสารเนชั่นแนล จีโอกราฟฟิก ฉบับภาษาไทย

อ่านเพิ่มเติม: การเผาขยะพลาสติกเป็นความคิดที่ดีหรือไม่?